“Als Griffier van de Eerste Kamer ben ik de eerste constitutionele adviseur van de Kamer en de eindverantwoordelijke ambtenaar voor de griffie van de Eerste Kamer, de ondersteunende dienst van de Senaat die de leden van de Eerste Kamer bijstaan bij hun (grond)wetgevende taak. Net zoals bij veel overheidsorganisaties en bedrijven overviel het Covid-19 virus ook de Eerste Kamer. Er moest snel worden geschakeld en overleg worden gevoerd over vragen zoals op welke wijze het wetgevingsproces nog doorgang kon vinden.
Digitaal vergaderen
De eerste weken van de Corona-crisis is besloten om het gebouw van de Eerste Kamer te sluiten en digitaal te vergaderen. Een geluk bij een ongeluk is het gegeven dat de Eerste Kamer sinds 2011 al de iPad gebruikt voor het versturen van alle stukken voor de Kamerleden en dus een grote mate van digitalisering al is doorgevoerd in de Senaat. Ook is Teams ontdekt als instrument om digitaal te vergaderen. Hoewel niet ideaal bleek het, zeker gedurende de eerste weken van de crisis, toch een goed alternatief om de noodzakelijke wetgeving tot stand te laten brengen.
Welzijn
Zoals gezegd is de Griffier zowel verantwoordelijk voor de goede dienstverlening van de Senaat als het welzijn van de griffiemedewerkers. In dat spanningsveld is besloten om de griffie zo veel als mogelijk thuis te laten werken. Het werken in de ‘cloud’ werd dan ook ontdekt en werkt verbazingwekkend goed en is here to stay.
Grondwettelijke vragen
Niettemin bleek snel dat de Kamer ook behoefte had aan fysieke vergaderingen. En op kleine schaal is dat eerst doorgezet in de klassieke en prachtige zaal van de Eerste Kamer op het Binnenhof. Toch kwam ook de vraag naar voren dat – indien de crisis lang zou duren en met name intensiever zou worden – de Kamer gerechtigd zou zijn om volledig digitaal te vergaderen. Die vraag raakt wezenlijke grondwettelijke vragen zoals: mag het quorum digitaal worden geregistreerd, mag er plenair digitaal worden vergaderd en ‘last but not least’ digitaal worden gestemd (in het bijzonder artikel 67 Grondwet).
Veiligheidseisen
Het gaat hier dus om interpretatie van de Grondwet en de vraag of wetgeving ook volledig digitaal tot stand mag komen. De Senaat besloot om de Afdeling advisering van de Raad van State om spoedadvies hierover uit te brengen en na een paar dagen kwam het advies waarin stond dat in zeer uitzonderlijke situaties, waarvan alsnog geen sprake was, de Kamers digitaal zouden mogen vergaderen mits aan alle technische veiligheidseisen zou zijn voldaan. De hoofdregel blijft echter volgens de Raad om zoveel als mogelijk fysiek te vergaderen.
Ridderzaal
Dat signaal nam de Kamer ter harte en besloot de Senaat om de fraaie vaste vergaderzaal van de Eerste Kamer tijdelijk te verruilen met de Ridderzaal waar wel ruimte is voor 75 Kamerleden op 1,5 meter afstand. Sinds mei van dit jaar is deze eveneens historische zaal de ruimte waar de wekelijkse (fysieke) vergaderingen van de Senaat worden gehouden. Het was voor de griffie een enorm logistieke operatie om alles werkzaam te krijgen en het meireces werd dan ook overgeslagen. Tafeltjes en stoelen werden gehuurd, het rostrum dat van oudsher alleen voor Prinsjesdag door de Voorzitter en de Griffier worden gebruikt, is sindsdien in gebruik en de hele technische installatie is opgebouwd zodat de livestream ook werkzaam is, waardoor iedereen thuis kan meekijken naar de vergaderingen. Op de vaste vergaderdag van de Kamer (de dinsdag) is de griffie beperkt aanwezig om de Kamerleden te ondersteunen, voor een groot deel wordt nog steeds digitale ondersteuning gegeven.
Motie van wantrouwen
De afgelopen maanden is enorm veel wetgeving behandeld in de Eerste Kamer. Bovendien deed een motie van het lid Kox (SP) veel stof doen opwaaien. Hij wilde een tijdelijke huurstop van de minister van BZK afdwingen, waarover een paar weken in de Eerste Kamer is gedebatteerd. De motie werd door sommigen aangemerkt als een motie van wantrouwen, een unicum voor de Senaat, uiteindelijk haalde de motie het met een nipte meerderheid, maar blijft het de vraag of deze motie wel de zware kwalificatie mocht hebben van een motie van wantrouwen.
Uitdaging
Persoonlijk waren het enorme zware maanden en trok ik vaak de vergelijking van het lopen op ijsschotsen waar je steeds niet zeker weet of je de op de juiste ijsschots bent gesprongen. Bij het schrijven van dit stukje staat de volgende uitdaging al weer voor de deur: de derde dinsdag van september oftewel Prinsjesdag met 225 Kamerleden en de regering op 1,5 meter. Als Griffier van de Verenigde Vergadering ben ik daar eveneens mede-eindverantwoordelijke voor. Spannende maar zeker ook fascinerende weken dus voor de boeg. Wordt vervolgd.”
