Mr. van de week is Tanja Masson-Zwaan, deputy director van het Internationaal Instituut voor Lucht- en Ruimterecht (Universiteit Leiden). Onlangs werd zij benoemd tot erelid van de Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart – als eerste vrouw én als eerste jurist.
Gefeliciteerd! Wat moet je hebben gedaan om erelid te kunnen worden van de NVR?
Dank! Op het certificaat staat ‘wegens uitzonderlijke diensten jegens de ruimtevaart en de Vereniging’. Ik ben zes jaar bestuurslid geweest van de NVR, o.a. als vicevoorzitter. De vereniging heeft meer dan duizend leden die in de ruimtevaart werken of gewoon ‘space geek’ zijn, van jong tot oud, en dat al bijna 70 jaar lang. Ik heb veel gedaan om het ruimterecht zichtbaarheid te geven binnen de ruimtevaart, en binnen de NVR. Ik probeer duidelijk te maken dat juridische aspecten een belangrijke rol spelen bij iedere ruimtevaartactiviteit. In deze tijd waarin de ruimtevaart privatiseert en steeds commerciëler wordt is het belangrijk dat nieuwe spelers zoals startups en universiteiten weten dat er VN-ruimteverdragen zijn en dat Nederland een Wet ruimtevaartactiviteiten heeft. Ik ben verantwoordelijk voor het ruimterechtonderwijs binnen de Leidse Master air and space law en nodig daar ook altijd gastdocenten uit andere disciplines uit. Interdisciplinariteit vind ik erg belangrijk en ik ben trots dat mijn studenten steeds vaker als jurist bij ruimtevaartbedrijven terechtkomen. Verder ben ik 25 jaar bestuurslid geweest, waarvan negen als voorzitter, van het International Institute of Space Law, en was ik medeoprichter van Women in Aerospace Europe, want ‘gender equality’ is heel belangrijk en daar zet ik me graag voor in.
Wat zijn tegenwoordig de belangrijkste onderwerpen waarmee het ruimterecht zich bezighoudt?
De ruimtevaart zit in een stroomversnelling. Nieuwe activiteiten zoals ruimtemijnbouw, ruimtetoerisme of constellaties van honderden kleine satellieten worden ontwikkeld door nieuwe, private actoren. Tegelijkertijd staat de duurzaamheid van de ruimtevaart op het spel, het wordt steeds voller waardoor het risico van botsingen toeneemt. Ook het strategisch belang van de ruimte groeit, waardoor de spanning internationaal stijgt. Het recht moet ervoor zorgen dat we de ruimte vreedzaam en ten goede van de mensheid blijven gebruiken, zoals we al 60 jaar doen.
En welke zijn dat bij luchtrecht?
Passagiersbescherming, CO2-emissies, staatssteun, de regulering van drones en de veiligheid van de burgerluchtvaart, om er een paar te noemen. Ook ‘aircraft financing’ is een groeiend gebied waar veel van onze studenten banen in vinden.
Het is deze zomer vijftig jaar geleden dat de eerste voet op de maan werd gezet. Heeft dat voor u als ruimterechtjurist nog bijzondere betekenis?
Ja, dat wordt een bijzondere dag. Het is hoog tijd dat we teruggaan, en verder, naar Mars. Veel landen, maar ook bedrijven zijn daarmee bezig. Het is bijna net zo’n race als in de beginjaren van de ruimtevaart. Alleen spelen behalve de VS en Rusland nu ook China en India een grote rol, en is Europa een belangrijke partner geworden. Daarom is het belangrijk om duidelijke juridische kaders voor samenwerking te creëren.
U bent zo verknocht met de ruimte, gezien uw werk en nevenfuncties… Wanneer stapt u zelf als ruimtetoerist in een raket?
Ik durf al niet in de achtbaan, dus ik blijf lekker op aarde!
Als u het voor het zeggen had dan…
Zou Nederland meer investeren in de ruimtevaart. Ruimtevaart inspireert, innoveert, creëert banen en draagt bij aan veel van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN. Dat wordt onvoldoende erkend en gewaardeerd.
Wat is het hoogtepunt in uw carrière?
Vorig jaar mocht ik met twee studenten de Koning en Koningin toespreken over ruimterecht, tijdens hun Staatsbezoek aan Luxemburg. Dat was heel bijzonder. Ik was onder de indruk van hoe goed voorbereid en geïnteresseerd ze waren.
Wat of wie is voor u een bron van inspiratie?
Ondernemers zoals Branson, Musk en Bezos die ons naar een nieuw tijdperk van ruimtevaart brengen. Maar zeker ook de pioniers van vroeger, zoals Gagarin en de eerste vrouw in de ruimte, Valentina Tereshkova. Ik hoorde haar spreken bij de VN in Wenen in 2013, vijftig jaar na haar vlucht, heel inspirerend. En op het gebied van ruimterecht zijn mijn grote helden Eilene Galloway, die in 1958 hielp bij het opzetten van de NASA, en Manfred Lachs, een ‘founding father’ van het Ruimteverdrag van 1967.
Wat is niet over u bekend, dat wel interessant is?
Ik zing in een koor, als ik tenminste niet op reis ben.
Welke speelfilm over de ruimte maakte bijzondere indruk op u?
Ik vond Interstellar erg indrukwekkend. Hoe het fenomeen ‘wormhole’ werd uitgelegd vond ik verhelderend. De TV-serie Mars van National Geographic is ook een aanrader. Een mix van feiten en fictie, en ook ruimterecht komt aan bod.
Welk boek las u het laatst?
Educated, van Tara Westover; knap hoe zij zich ontwikkelde binnen een dysfunctioneel Mormoons gezin.
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
Elon Musk want ik ben benieuwd naar zijn persoonlijkheid. Maar hij wil liever naar Mars dan met mij in een cel, denk ik.
