Toezichthouder Bureau Financieel Toezicht (BFT) maakt zich grote zorgen over de deurwaardersbranche. “We hebben het afgelopen jaar veel grote kwesties voorbij zien komen,” zegt directeur Marijke Kaptein.
Voorzitter Wilbert van de Donk van beroepsorganisatie KBvG onderschrijft de zorgen van BFT over de financiële positie van veel kantoren. “We hebben te maken met een teruglopend werkaanbod. Dat heeft consequenties voor omzetten en marges.”
Vooral door de verhoging van de griffierechten is het aantal civiele invorderingszaken de afgelopen jaren gedaald van 600.000 naar 350.000. Dat heeft een enorme invloed op de branche. Het aantal deurwaarders neemt af, en ontslagrondes zijn aan de orde van de dag. Om het hoofd toch boven water te kunnen houden, zoeken sommige deurwaarders de randen van de wet op, met tuchtzaken tot gevolg.
Directeur Marijke Kaptein van het BFT ziet dat deurwaarders grosso modo op vier manieren over de schreef gaan. Ze berekenen soms onterechte kosten, riskeren verlies van onafhankelijkheid, brengen hun financiële positie in gevaar en maken verboden contractafspraken. “Alle vier deze thema’s zijn even urgent,” zegt Kaptein. “Als toezichthouder moeten we kiezen voor de interventie met het meeste impact. En samen met de branche kijken hoe het beter kan.”
Retourprovisies
De vier risicofactoren komen samen in de zogeheten retourprovisies. In zo’n constructie geeft de deurwaarder een deel van het bedrag voor de ambtshandelingen terug aan de leverancier, als dank voor de opdracht. De deurwaarder zet hiermee niet alleen zijn financiële positie maar ook zijn onafhankelijkheid op het spel. “Het bijzondere hieraan is dat de opdrachtgever wordt betaald uit ambtshandelingen waarvan de deurwaarders het tarief te laag vinden,” zegt Kaptein. “De deurwaarders die dit doen zeggen dat ze wel moeten, omdat ze anders te weinig omzet hebben. Maar als hun organisaties hierdoor worden uitgehold, is dat niet goed voor de samenleving.”
De KBvG wil net als BFT een stokje steken voor de retourprovisie of kickback fee. “We zijn al anderhalf jaar bezig om hier en een eind aan te maken,” zegt voorzitter Van de Donk. De KBvG heeft daartoe een concept-verordening opgesteld, die nog niet in werking is.
e-Court
De kwestie van de onafhankelijkheid speelde ook in de tuchtzaak die BFT samen met de belangenorganisatie Deurwaarders.nu heeft aangespannen tegen de deurwaarderskantoren LAVG en Van Arkel, waarin rechtsbijstandsverzekeraar DAS Rechtsbijstand een belang van meer dan 50 procent had. Marijke Kaptein: “Als je afhankelijk bent van je opdrachtgever, hoe onafhankelijk kun je dan nog zijn als deurwaarder? Je moet tussen de schuldeiser en schuldenaar in staan.” Mee eens, zegt Van den Donk. “Wij vinden ook dat dat niet mag. Dus het is logisch dat daar een tuchtklacht over is ingediend.” De tuchtkamer heeft de klachten gegrond verklaard, zonder een maatregel op te leggen.
Ook GGN, met een marktaandeel van 21 procent het grootste deurwaarderskantoor van Nederland, kreeg met BFT te maken. Het geschil van inzicht gaat over de vraag of de uitnodiging voor het digitale scheidsgerecht e-Court een ambtshandeling (met vast tarief) is. Ja, vindt GGN. Maar Kaptein is, met een beroep op een uitspraak van de tuchtrechter uit 2011 én het standpunt van de minister, van mening dat GGN 33.000 brieven ten onrechte in rekening heeft gebracht en daardoor 2,7 miljoen euro te veel heeft geïncasseerd. “De tuchtkamer moet nu een oordeel geven,” zegt Kaptein. “Ik zou het veel prettiger vinden als de KBvG en GGN zouden erkennen dat de kosten terugbetaald moeten worden. Ik heb namelijk geen behoefte aan meer tuchtzaken. Mijn wens is dat de samenleving erop kan vertrouwen dat de deurwaarder goed zijn werk doet.”
Rustig afwachten
Wilbert van de Donk (KBvG) vindt het vreemd dat BFT zich in deze kwestie mengt. “Eerder is een klacht hierover van het Landelijk Overleg Sociaal Raadslieden (LOSR) gegrond verklaard. Die wordt nu in hoger beroep behandeld. Dus ik zou zeggen: rustig afwachten wat het Hof ervan vindt.”
Hij vervolgt: “De minister zegt dat er exploten zijn die geen ambtshandelingen zijn. Wij zeggen: flut-exploten bestaan niet. Wij kunnen een exploot alleen doen volgens de wet, met alle voorwaarden voor de rechtszekerheid, waaronder de controle voor de basisregistratie personen. Daarover hebben we een geschil van inzicht met BFT.”
Ook GGN is ‘hoogste ongelukkig’ met de uitspraak van de tuchtkamer. “De kamer haalt een uitspraak van 2011 erbij terwijl die over een heel andere situatie gaat,” betoogt Chief Legal Operations Rinus van Etten van GGN. “Toen was e-Court gebaseerd op een bindend advies waarvan een exequatur zou worden gevraagd. Op aandringen van de staatssecretaris heeft e-Court er toen een arbitrageprocedure van gemaakt.”
Toen een werkgroep van de KBvG in 2014 een notitie publiceerde over de wijze waarop een schriftelijk beding per exploot kan worden betekend, werd de situatie heel anders, vindt Van Etten. “Klanten van e-Court drongen er, met een notitie van de KBvG in de hand, op aan dat we exploten gingen uitbrengen bij e-Court. We hebben dat afgestemd met alle rechtbanken, het ging volgens de regels.” Van Etten wil in hoger beroep aantonen dat GGN volgens het boekje heeft gewerkt. “Maar goed, het is aan de rechter.”
Het BFT neemt ook andere constructies op de korrel. “We kijken daarbij naar grote, middelgrote en kleine kantoren,” zegt Marijke Kaptein. “We komen contractafspraken tegen waarbij de opdrachtgever feitelijk de inhoud van het werk van de deurwaarder bepaalt. Denk aan afspraken waarbij bijvoorbeeld wordt bepaald bij welk percentage vorderingen beslag moet worden gelegd. Dat gaan we nader onderzoeken.”
Van de Donk ziet zelfs afhankelijkheden van meer dan 50 procent. “In onze kwaliteitsverordening staat dat, als je meer dan voor 15 procent afhankelijk bent van één opdrachtgever, je een plan moet maken voor het geval je opdrachtgever weggaat. Je moet er uit kunnen stappen als de opdrachtgever oneigenlijke druk uitoefent.”
De KBvG-voorzitter erkent dat contractafspraken een potentieel risico zijn. “In het systeem kunnen prikkels zitten om dingen te doen die niet horen. Maar ik zie dat gevaar zich niet openbaren.”
Tegelijkertijd ziet Van de Donk de druk toenemen om maatschappelijk verantwoord incasseren toe te passen. “Dat wordt bijvoorbeeld onderdeel van nieuwe aanbesteding van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). Het is van tweeën één: je kunt niet het financiële risico in de prijsafspraken helemaal neerleggen bij de gerechtsdeurwaarder en tegelijkertijd eisen dat de deurwaarder maatschappelijk verantwoord incasseert.”
Griffierechten
En hoe nu verder? Zijn er te veel deurwaarders? Van de Donk denkt van niet. “We zitten in evenwicht.” Hij hoopt dat de toestroom van kantonrechterzaken weer op gang komt nu de minister heeft aangekondigd de griffierechten te verlagen. “We zijn ook met de rechtspraak in gesprek over verdere digitalisering.”
Hij heeft ook hoge verwachtingen van de aanpak van de schuldenproblematiek. “Als je het verdienmodel zo inricht dat het voor de deurwaarder lonend is de schuldenaar effectief naar schuldhulp te begeleiden, dan zijn we heel wat verder.”
Intussen blijven de procedures van deurwaarders, de KBvG en BFT lopen. Zo startte de KBvG een tuchtprocedure tegen een Rotterdamse deurwaarder omdat deze, gerelateerd aan de omvang van zijn kantoor, een onevenredig groot aantal keren beslag had gelegd op voorlopige toeslagen. Ook denkt de KBvG dat de database niet onder controle van de deurwaarder staat, maar van diens opdrachtgever. De tuchtkamer verklaarde de klacht op formele gronden ongegrond, namelijk omdat de KBvG zijn onderzoeksbevoegdheden had overschreden. BFT is nu aan zet.
Saillant detail in deze zaak is dat de beschuldigde deurwaarder vergeefs trachtte om een lid van de tuchtkamer te wraken omdat deze voor hetzelfde kantoor werkt als een bestuurslid van de KBvG. De wrakingskamer oordeelde echter dat er onvoldoende grond voor wraking is.
