Uitspraak in stemrechtzaak Aletta Jacobs (1883) gepubliceerd

In zijn reeks klassieke arresten publiceerde de Hoge Raad onlangs de uitspraak inzake het verzoek van Aletta Jacobs, de eerste vrouw die afstudeerde aan een Nederlandse universiteit, om haar als ongehuwde vrouw het stemrecht te verlenen. Haar verzoek werd in cassatie afgewezen.

Delen:

9307lpr-f95677cf
Buste van Aletta Jacobs (foto: Peter van der Sijde ©UG)

Sinds 2019 publiceert de Hoge Raad zogeheten ‘mijlpaalarresten’ op rechtspraak.nl. Eerder verschenen in deze reeks bijvoorbeeld civielrechtelijke klassiekers als het Haviltex– en het Kelderluik-arrest. Aangezien uitspraken van de cassatierechter pas sinds het jaar 2000 standaard online worden gepubliceerd, ziet de HR het als zijn maatschappelijke taak om ook fundamentele arresten van voor de eeuwwisseling gratis beschikbaar te stellen.

De originele drukken worden uit het archief gehaald en ingescand, de handgeschreven arresten uitgetypt. Het project werd afgetrapt met een eigen selectie van vijfhonderd arresten. Sindsdien mogen ook verzoeknummers worden aangevraagd, waar de zaak-Aletta Jacobs een voorbeeld van is.

Geest der wet

In 1883 had Jacobs een verzoek ingediend bij de gemeente Amsterdam om geregistreerd te worden als kiezer. Hoewel het algemeen vrouwenkiesrecht pas in 1919 in de Grondwet zou worden vastgelegd (het passieve bestond twee jaar eerder al), sloot de Kieswet van 1850 vrouwen niet expliciet uit. Het college van B&W was onverbiddelijk: natuurlijk had de wetgever het kiesrecht voorbehouden aan mannen. De verzoekster had zich op de “de letter der wet” gebaseerd, “niet de geest der wet”.

Jacobs procedeerde tot aan de Hoge Raad, alwaar ze de vraag voorlegde of een ongehuwde vrouw van boven de dertig niet ook onder het begrip “ingezetene” van de Kieswet zou behoren te vallen. Daarin kon de hoogste rechter zich niet vinden. Het was toch zeer onaannemelijk dat men voor ogen had gehad vrouwen het kiesrecht toe te kennen. Anders was dit “ongetwijfeld in duidelijke en ondubbelzinnige termen” vermeld geweest.

Correctie

Vier jaar later, bij de grondwetswijziging van 1887, werd met dit misverstand dan ook korte metten gemaakt. In de bepalingen omtrent het kiesrecht werden meermaals masculiene termen gebezigd als “mannelijke” en “mannen”, zodat er geen enkel misverstand meer over kon bestaan. Daarvóór ging het over “ingezetenen” en “Nederlanders”. Het zou nog meer dan dertig jaar duren eer vrouwen dezelfde democratische rechten genoten als mannen. Jacobs heeft het zelf nog mee mogen maken: zij overleed in 1929 en ging de geschiedenis in als eerste vrouwelijke academica en arts – en hét boegbeeld van de Nederlandse vrouwenrechtenbeweging.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven