Levert eenzelfde gebeurtenis, een onrechtmatige daad of wanprestatie, naast schade ook voordeel op dan dient dit voor zover redelijk, op de schade in mindering te worden gebracht. Dit wordt aangeduid als voordeelstoerekening. De afgelopen jaren heeft de Hoge Raad dit leerstuk (verankerd in art. 6:100 BW) verder gestalte gegeven. Dit gebeurde recent nog in het arrest HR 29 juni 2018, ECLI:NL:HR:2018:1027, NJ 2018/294.
Kort weergegeven handelde deze zaak over het volgende. Na verkoop van zijn perceel aan koper 1 verkocht verkoper dit ook nog eens aan koper 2. Verkoper werd hiermee een contractuele boete verschuldigd aan koper 1. Koper 2 profiteerde van de wanprestatie van verkoper, pleegde jegens koper 1 derhalve een onrechtmatige daad. Aangesproken tot schadevergoeding beriep koper 2 zich tegenover koper 1 op voordeelstoerekening met de door verkoper betaalde boete.
De Hoge Raad zette in die uitspraak de met zijn arrest van 8 juli 2016, ECLI:NL:HR:2016:1483, NJ 2017/262 (TenneT/ABB) ingezette lijn voort. In de eerste plaats – zo luidt de aan te leggen maatstaf – moet worden nagegaan of een condicio sine qua non-verband bestaat tussen normschending en voordeel. Is dit het geval, dan moet vervolgens met inachtneming van de in art. 6:98 BW vervatte maatstaf worden beoordeeld of het redelijk is de voordelen bij de vaststelling van de te vergoeden schade in aanmerking te nemen.
Naar de Hoge Raad aan zijn eerdere jurisprudentie toevoegt – daartoe geroepen door het cassatiemiddel – kan dit artikel ook in aanmerking komen als het voordeel, de betaalde boete, is ontvangen van een derde. Het hoeft niet te zijn verkregen van de schadeplichtige zelf. Zo kan onder bepaalde omstandigheden ook een aanspraak op een verzekeraar voor de onrechtmatige daad van een grond voor voordeelstoerekening opleveren. Wat onder ‘voordeel’ moet worden verstaan, bepaalt de wet niet. Dit kan verschillende verschijningsvormen hebben, bijvoorbeeld voortvloeien uit een vervangend contract of uit een besparing, of, zoals in casu, uit een boetebetaling. Daarbij hoeft de schade zelf niet (gedeeltelijk) te zijn gedelgd. Het begrip ‘eenzelfde gebeurtenis’ wordt hierbij niet heel restrictief opgevat. De normschendingen van verkoper en koper 2, niet-nakoming van het koopcontract respectievelijk profiteren van wanprestatie, zijn weliswaar te onderscheiden, maar vormen ook twee zijden van dezelfde medaille.
