Wat als de dader de gevolgen niet heeft gewild

Delen:

De dood is onomkeerbaar. Dat besef komt altijd te laat bij degenen die een ander van het leven hebben beroofd. Toch is de mens in staat is om een geliefde van het leven te beroven. Soms met het volle verstand maar meestal in een vlaag van verstandsverbijstering. Hoe bestraf je zo’n daad buiten zinnen?

Overmand door emoties wordt het zwart voor de ogen en is de ratio verdwenen. Eenmaal bij zinnen is er spijt en berouw. Omdat ze dit niet hebben gewild. Op enig moment zijn ze de controle over zichzelf verloren. Het zijn mensen als jij en ik die door een samenloop van omstandigheden een soort van kortsluiting in de hersenen krijgen en zichzelf niet meer in de hand hebben. Ze raken buiten zinnen en als ze weer zijn teruggekeerd in de realiteit komt het besef dat ze iets verschrikkelijks hebben gedaan. Kun je dan spreken van een vrije wil? Het gaat niet om moord. Er is geen sprake van voorbedachte rade maar van een tijdelijke stoornis van de hersenfunctie. Kun je dan stellen dat het doden van een ander waarvan je het nimmer hebt gewild de dader volledig is toe te rekenen?

Rechters hanteren het volgende uitgangspunt: “Een eventuele geestelijke stoornis bij een verdachte staat aan het aannemen van (voorwaardelijk) opzet niet in de weg. Een bewezenverklaring van opzet kan namelijk alleen dan niet worden aangenomen als bij de verdachte ten tijde van het handelen ieder inzicht in de draagwijdte van de gedragingen en de gevolgen daarvan zou hebben ontbroken. Daarvan zal slechts bij hoge uitzondering sprake zijn”.

Als een dader in een psychose geraakt en een ander van het leven berooft, wordt deze ontoerekeningsvatbaar bevonden. Er wordt dan geen gevangenisstraf opgelegd maar een maatregel in de vorm van een gedwongen behandeling. Maar als er geen aanwijsbare stoornis wordt geconstateerd of iemand slechts in mindere mate ontoerekeningsvatbaar wordt bevonden volgt er wel een gevangenisstraf al dan niet gecombineerd met een dwangverpleging. Zo is dat in ons rechtssysteem vastgelegd. Een tijdelijke stoornis van de hersenen maakt volgens de meeste deskundigen iemand niet ontoerekeningsvatbaar en dus legt de rechter een gevangenisstraf op.

De straf dient als vergelding en de behandeling ter voorkoming van herhaling. Het bevreemdt mij dat iemand dan wel wordt gestraft voor iets dat hij nimmer heeft gewild. Er moet wel sprake zijn geweest van een tijdelijke stoornis, anders zou het feit nooit gepleegd zijn. Het is daarom aannemelijk dat als verdachte in zijn normale doen was geweest en daadwerkelijk de gelegenheid had gehad om na te denken over zijn daad en de gevolgen ervan, dit verdriet zichzelf en andere nabestaanden zou hebben bespaard en dus het slachtoffer niet zou hebben gedood.

Voor een dader die de gevolgen niet heeft gewild en dus op het moment van handelen ook niet heeft kunnen overzien, zijn de straffen in mijn optiek veel te hoog. Voor nabestaanden geldt veelal het uitgangspunt dat geen enkele straf hoog genoeg is. In veel gevallen is echter ook het leven van de dader in sterk negatieve zin aangetast. Soms gaan rechters er wel in mee dat er vanuit een opwelling is gehandeld en krijgt de dader enige clementie. Ik ben van mening dat als er sprake is geweest van een tijdelijke stoornis in de hersenen zowel dader als de maatschappij meer baat heeft bij een behandeling om te voorkomen dat hij of zij ooit weer het zover laat komen dat de emoties de overhand nemen. Een soortement van herprogrammering van de hersenen om anders om te leren gaan met bepaalde situaties. Het zijn immers mensen als jij en ik die oprecht spijt hebben van hun onomkeerbare handelen. Goede vaders of moeders voor hun kinderen, fijne collega’s op de werkvloer en mensen met het hart op de juiste plaats.

De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar het functioneren van ons brein. Daaruit kan geconcludeerd worden dat er niet alle doen en laten sprake is van een vrije wil. Ik pleit er dan ook voor dat dit soort zaken minder zwaar worden bestraft en een behandeling voor alle betrokkenen meer soelaas biedt.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven