Mr.

MR. 2 2021 / 23 interview “DE ‘LICHTE DRANG’ OM MET MEDIATORS TE PRATEN VOND IK PSYCHISCHE MISHANDELING” meldingen die niet zijn onderzocht, worden opgeslagen als incidenten, die vervolgens weer worden gedeeld met in- stanties als Veilig Thuis, jeugdbescher- ming en het OM. Soms worden deze zo- genaamde ‘incidenten’ je pas jaren later door instanties tegengeworpen, terwijl je kunt aantonen dat die niet hebben plaatsgevonden. Het systeem werkt ver- vreemdend.” Ze zegt dat de ministeries van Justitie en Veiligheid en Volksge- zondheid, Welzijn en Sport op de hoogte zijn van de problemen rondom de waar- heidsvinding en de integriteit van het meldsysteem. “Waarom krijgt dit nog steeds zo weinig aandacht in politiek Den Haag?” U heeft samen met Corine de Ruiter (hoogleraar forensische psychologie aan de Universiteit Maastricht) op Mr-online een opiniestuk geschreven waarin u pa- rallellen trekt met de toeslagenaffaire. “Ja, want net als bij de toeslagenaffaire is ook in de jeugdbescherming en de fami- lierechtspraak sprake van ongekend on- recht voor kinderen en ouders. Kinde- ren die op basis van verkeerde informatie of misleiding tot contact met een gewelddadige ouder worden ge- dwongen. Of ouders die ten onrechte worden beschuldigd van mishandeling van hun kinderen en daardoor het con- tact met hun kinderen kwijtraken. Kin- deren en ouders raken de weg kwijt in klachtprocedures, vinden onvoldoende bescherming bij de rechter en raken ge- traumatiseerd.” U zit dicht bij het vuur. Heeft u dit intern besproken? “Ik heb binnen de Rechtspraak gezegd dat ik niet mijn persoonlijke situatie, maar wel mijn ervaringen met gebreken in het systeem wil delen. Rechters staan soms op grote afstand van de werkelijk- heid. Luisteren we goed genoeg? Zien en horen wij voldoende over de knelpunten in de uitvoering en over het systeem zelf? Laat ik het zo zeggen: ik heb nog niet veel positieve reacties ontvangen.” Misschien heeft dat te maken met de kritische uitlatingen die Van Water- schoot intern tegenover familierechters deed over het Visiedocument over con- flictscheidingen van de Rechtspraak. “Hierin staat dat complexe conflictschei- dingen worden veroorzaakt door strij- dende ouders en dat ouders daardoor schade toebrengen aan hun kinderen. Terwijl uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er vaak wat anders aan de hand is, zoals kindermishandeling, (ex-)part- nergeweld, een trauma of psychiatrische problematiek.” Wat denkt u dat een oplossing kan zijn? “Net als in de toeslagenaffaire is ook in de jeugdbescherming en het familierecht eerst een brede reflectie en een grondige herbezinning op het hele systeem nodig. Misschien moet het hele systeem wel op de schop.” REFLECTIE Van Waterschoot prijst de Afdeling be- stuursrechtspraak van de Raad van State voor het reflectieprogramma naar de rol van de bestuursrechtspraak in de kin- deropvangtoeslagzaken en andere be- stuursrechtzaken. Daarin worden ook externen betrokken. “Het doel is te leren van het verleden, daaruit lessen te trek- ken en aanbevelingen te doen voor de toekomst. Ook binnen de rechtbank Amsterdam en elders in de Rechtspraak komen initiatieven tot stand en voeren we gesprekken over onze eigen rol hier- in. Ik vind het van belang dat we ons in de Rechtspraak durven uitspreken. Dat we aangeven waar het knelt en vastloopt en reflecteren op onze rol daarin.” Van Waterschoot vindt dat ook in de fa- milierechtspraak een dergelijke reflectie nodig is. “De Rechtspraak kan nu al het voortouw nemen. Bijvoorbeeld door een onmiddellijke toegang tot de recht- spraak mogelijk te maken als kinderen niet naar een ouder willen of wanneer een ouder zegt dat sprake is van geweld in het gezin of in de woonomgeving van de andere ouder. Laat op korte termijn een multidisciplinair team van foren- sisch psychologen en gedragsdeskundi- gen een deugdelijk en op waarheidsvin- ding gebaseerd onderzoek doen. Betrek daarin gegevens van de huisarts en an- dere medische gegevens. Betrek het hele gezin in dit onderzoek en práát met kin- deren over wat er aan de hand is. Be- spreek aantoonbaar geweld, laat zien wie er liegt en laat weten dat dit niet accep- tabel is. Rechters en hulpverleners die niet opschrijven wat er echt aan de hand is, laten een gezin zonder houvast achter. Opvoeden wordt dan erg lastig.” DOORGESCHOTEN EFFICIENCYDENKEN U heeft als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak in 2019 het initiatief genomen tot het organiseren van een rechtsstaatsconferentie. Maakt u zich zorgen over onze rechtsstaat? “Ja, nog steeds. Ik heb enige jaren gele- den in een drieluik van Nieuwsuur aan- dacht kunnen vragen voor de problemen in de strafrechtketen. De politie, het OM en de Rechtspraak kampen met grote problemen, zoals te weinig ervaren men- sen, hoge werkdruk, overbelasting en ca- paciteitsverlies. Ik zie deze problemen ook terug bij andere overheidsinstanties. Ik hoor het bijvoorbeeld op mijn zittin- gen van ambtenaren van de IND en de gemeente. Een ervaren jurist van de ge- meente zei me een keer dat hij vanwege de hoge werkdruk geen tijd meer had gehad om te overleggen met de ambte- naren van het primaire proces. Ik kon daardoor niet toetsen of er in het pri- maire proces gebreken waren geweest. Om die reden moest ik de gevraagde voorlopige voorziening toewijzen en de verleende omgevingsvergunning tijde- lijk schorsen. Het lijkt alsof de publieke sector structureel te weinig middelen heeft om kwaliteit te blijven leveren.” Van Waterschoot is daar bezorgd over. “We kunnen ons afvragen of de burger de garanties van de rechtsstaat voldoen- de ervaart in het contact met de over- heid. Maar inmiddels moeten we ons ook afvragen of − na de voortdurende bezuinigingen en reorganisaties en het doorgeschoten efficiencydenken − de garanties van de rechtsstaat nog vol- doende in het recht en de instituties ver- ankerd zijn.”