Mr.

MR. 4 2021 / 35 rechtbank Den Haag bel. “Soms vraagt een overheidszaak een andere expertise, bijvoorbeeld bestuurs- recht of fiscaal recht. Als we voor rechts- gebieden niet voldoende mensen heb- ben, ga ik shoppen bij een ander team.” RECHTERS-PLAATSVERVANGER Ook rechters-plaatsvervanger kunnen high profile overheidszaken doen. Van de Laarschot noemt als voorbeeld voor- malig rechtbankpresident Hans Hofhuis die voorzitter was van de meervoudige kamer die het Urgenda-vonnis wees. “Hij heeft die zaak als plaatsvervanger gedaan toen hij al met pensioen was.” Nobel voegt daaraan toe dat alle rechters- plaatsvervanger een specialisme moeten hebben. “Er wordt kritisch gekeken wat iemand toevoegt. Daardoor vallen bij overheidszaken al veel mensen af. Maar het kan voorkomen dat plaatsvervangers uit de wetenschap een specialisme heb- ben dat hen wel geschikt maakt om te worden ingezet op overheidszaken.” Dat rechters bij publiciteitsgevoelige za- ken soms heel wat voor hun kiezen krij- gen, wordt ook meegewogen bij de toe- deling van zaken. Nobel: “In de Code zaakstoedeling wordt ervaring met me- diadruk genoemd als een criterium waar je rekening mee kunt houden.” Daarom krijgen alle rechters die mediagevoelige zaken behandelen media- en presenta- tietraining. “Als er een heel spannende zaak aankomt, is het soms goed om even een herhaalcursus te volgen”, verduide- lijkt Van de Laarschot. Hij hecht grote waarde aan openbaar- heid en zichtbaarheid. De rechtbank steekt daarom veel tijd en energie in be- richtgeving, livestreams, filmpjes vooraf, toelichting door de persrechters achteraf en andere media-activiteiten, zoals tv- documentaires. “Naarmate er meer openbaarheid is, krijg je meer debat, ook op social media. Dat is goed voor het functioneren van een democratische rechtsstaat, en daar moeten onze rech- ters tegen bestand zijn.” Maar er is ook een keerzijde: “Het wordt vervelend als je te maken krijgt met scheldpartijen en bedreigingen. We moeten onze mensen die in de frontlinie staan beschermen. Dat wordt gemonitord door het OM en de politie. En als het over de schreef gaat, kunnen we aangifte doen en aan politie en het OM vragen om zichtbare en onzichtbare maatregelen te treffen.” PROFESSIONELE AFSTAND Hoe zit het met de professionele afstand tegenover de Staat? Als je als rechter zo dicht bij het vuur zit, ga je misschien on- bewust net zo denken als de politici en ambtenaren die je op de sportclub ont- moet. Van de Laarschot lacht: “Die vraag is mij ook vaak gesteld. Ten eerste wo- nen onze rechters lang niet allemaal in Den Haag. Maar het belangrijkste is dat je als rechter buiten de rechtszaal niet over zaken praat.” Dus het is niet zo dat Haagse rechters gouvernementeler zijn ingesteld dan Amsterdamse of Rotterdamse rechters? “Kijk naar onze jurisprudentie, zou ik haast zeggen”, antwoordt Van de Laar- schot, verwijzend naar Urgenda en de avondklok-zaak. “Nee dus.” Leidt dit soort opzienbarende vonnissen tot veel interne discussie onder rechters? Nobel: “Nooit. Het vonnis is van de rechter. Van de inhoud blijft men af.” Van de Laarschot is ook heel stellig: “Het debat voorafgaand aan het vonnis vindt plaats in de raadkamer, en is geheim. Daar bemoeit niemand zich mee. Als een zaak is gepubliceerd, dan kan het vonnis wel ter sprake komen tijdens het jurisprudentie-overleg.” NOODKLEP Hoewel veel grote overheidszaken com- plex en tijdrovend zijn, krijgt de Haag- se rechtbank verhoudingsgewijs niet meer geld dan andere rechtbanken. “We worden bekostigd op outputfinan- ciering”, licht de president toe. “Dat gaat op basis van de gemiddelde prijs voor een zaak per categorie. Maar om- dat die gemiddelde prijs veel te laag is in relatie tot de gemiddelde zaakzwaar- te, gaan we elk jaar in het rood. Dat is bij alle rechtbanken zo. Mede daarom roept de Rechtspraak al jaren dat we te weinig financiering krijgen.” Alleen als de behandeling van een civiele zaak meer dan 500 uur kost en dus ont- wrichtend is voor een rechtbank, krijgt de rechtbank meer geld dan de gemiddelde zaaksprijs. Dat geldt maar voor een paar zaken per jaar. “Fijn dat die noodklep er is”, vindt Van de Laarschot, “maar het is een druppel op een gloeiende plaat.” MISDADEN TEGEN DE MENSELIJKHEID De Haagse rechtbank is overigens niet alleen bijzonder door de vele overheids- zaken. “We behandelen exclusief octrooi- zaken en hebben bijzondere bevoegdhe- den op het gebied van internationale kinderontvoering”, aldus Van de Laar- schot. Bovendien is de rechtbank als eni- ge bevoegd voor de berechting van mis- daden tegen de menselijkheid. Vandaar dat de Haagse rechtbank de MH17-zaak kreeg toegewezen. • Maarten van de Laarschot en Debby Nobel