Veel problemen van de crisis worden verweten aan de dubieuze integriteit van bankiers. Dat is onterecht, vindt Roan Lamp, onlangs benoemd tot bijzonder hoogleraar financieel strafrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. “Sommige fouten zijn inschattingsfouten die wij allemaal zouden kunnen maken. We moeten ervoor oppassen niet alles te betrekken in integriteitsdiscussies.”
Als maatschappij kijken wij op dit moment fundamenteel anders naar de financiële sector dan voor de economische crisis. Volgens Lamp, tevens advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek, is dit bepalend voor de wijze waarop de maatschappij door middel van de autoriteiten die daarover gaan (AFM, DNB, OM), omgaat met ongewenst en onregelmatig gedrag. “De reactie is vaak heftig en de roep om strenge straffen luid hoorbaar. Dit is vanuit financieel strafrechtelijk perspectief een belangrijke ontwikkeling en een fascinerend onderzoeksgebied.”
De roep vanuit de maatschappij om een harde(re) aanpak noemt Lamp begrijpelijk. Maar hij wijst er ook op dat men zich vaak te snel verliest in integriteitsdiscussies. “Natuurlijk moeten bankiers kritisch zijn over hun eigen rol en functioneren. Maar op dit moment wordt bij alles wat er mis gaat in de bankensector een vraagteken bij de integriteit geplaatst. Dat is onterecht. Er zijn zeker gevallen waarbij je kunt zeggen: ‘dit kan echt niet’. Ook op individueel niveau. Sommige fouten die zijn of worden gemaakt zijn echter inschattingsfouten die wij allemaal zouden kunnen maken. We moeten er daarom voor oppassen niet alles te betrekken in integriteitsdiscussies.”
Onafhankelijkheid
Er is een ander punt waarover Lamp zich zorgen maakt. De laatste jaren hebben bepaalde overheidsorganen geheel eigen punitieve regimes gekregen. Zo kan het Openbaar Ministerie nu strafbeschikkingen opleggen en ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en De Nederlandse Bank (DNB) hebben vergaande sanctionerende bevoegdheden gekregen. Overtredingen worden dus steeds meer via (semi) bestuursrechtelijke instrumenten bestraft. Daarnaast proberen partijen zaken vaak te schikken. Vanuit zijn perspectief als advocaat vindt Lamp dit laatste een goede ontwikkeling, want onderhandelen en schikken levert vaak uiteindelijk het beste resultaat op voor de cliënt, stelt hij. Maar er zijn ook gevaren.
Lamp: “Je kunt je – zeker vanuit wetenschappelijk perspectief – afvragen of het wel zo verstandig is indien steeds meer (financiële) overtredingen buiten een rechterlijke toets worden afgedaan. Dit is overigens een duidelijke internationale trend. Het is en zal namelijk steeds moeilijker worden voor organen, zoals toezichthouders, om zich onafhankelijk te positioneren van de politiek of van wat wij als maatschappij vinden. Het heeft nadelen. Een van de belangrijkste waarborgen in het strafrecht is namelijk een daadwerkelijke onpartijdige rechter die met een evenwichtige blik kijkt naar de partij die de overtreding heeft begaan en daar op een billijke manier mee omgaat. Het wordt een enorme uitdaging de komende jaren om de sanctionerende autoriteiten die onafhankelijkheid te geven en te gunnen.” Lamp vindt de bemoeienis van de politiek daarom soms te groot. “De politiek moet ervan doordrongen zijn dat kritiek op de besluitvorming van bijvoorbeeld toezichthouders in individuele gevallen uit den boze is. Politici bemoeien zich niet met zaken die onder de rechter zijn. Die voorzichtigheid moeten zij ook betrachten ten opzichte van de sanctionerende bevoegdheden die we van de rechter naar andere overheidsorganen zoals de AFM en DNB hebben verplaatst.”
Inhaalslag
Lamp is per 1 augustus tot bijzonder hoogleraar financieel strafrecht benoemd. Hij zal onderzoek doen naar de strafrechtelijke handhaving van financieel recht, in het bijzonder bij onregelmatigheden binnen de financiële sector. Lamp is een van de hoogleraren die de afgelopen tijd zijn benoemd op het gebied van het financieel recht. Lange tijd was er – ook vanuit wetenschappelijke hoek – te weinig aandacht voor dit rechtsgebied. Sinds de crisis is dat geheel veranderd. Het is een populair onderwerp geworden, ook bij de studenten. Een deel van de benoemingen heeft volgens Lamp dan ook te maken met een inhaalslag. “Er zijn echter nog maar een paar die zich net als ik bezighouden met het financieel strafrecht. Maar ook dat is in opkomst. Bij andere universiteiten komen er nog meer leerstoelen op dit terrein bij. En dat is mooi.”
