Stel, er komt een potentiele cliënt naar uw kantoor met een juridisch probleem. De cliënt wil juridisch advies dan wel vraagt om door u te worden bijgestaan in een procedure. Als deze persoon in aanmerking komt voor een toevoeging, dient u de cliënt door te verwijzen naar het Juridisch Loket. En dan maar hopen dat de cliënt daarna weer bij u terugkomt…
Dit is één van de gevolgen van de vele bezuinigingsmaatregelen op de gefinancierde rechtsbijstand dat het kabinet Rutte heeft ingevoerd. De minimale eigen bijdrage in toevoegingszaken is al verhoogd naar € 125,=. Nu heeft het kabinet besloten om per 1 juli 2011 mogelijk te maken dat rechtzoekenden die via het Juridisch Loket worden verwezen naar een advocaat een korting van € 50,= op de eigen bijdrage kunnen krijgen. Cliënten die rechtstreeks naar een advocaat gaan, krijgen de korting niet. Dit geldt niet voor strafzaken, asielzaken, zaken verband houdende met een bestuurlijke sanctie en hoger beroep en cassatie. In alle andere gevallen wordt de korting op de eigen bijdrage alleen verkregen als men eerst naar het Juridisch Loket gaat. Het doel van de maatregel is de rechtzoekende te stimuleren niet direct een advocaat te raadplegen, -dat kennelijk in de ogen van de overheid gelijk staat aan het voeren van een procedure-, doch eerst alternatieven te onderzoeken. De redenering hierachter is dat door stimulering van de gang naar het Juridisch Loket vele dure procedures voorkomen kunnen worden en daarmee de kosten van rechtsbijstand kunnen worden teruggedrongen. In principe een prima compensatie voor de verhoging van de eigen bijdrage, maar wat betekent dit voor de advocatuur en de cliënt?
Welnu, wij hebben er een concurrent bij en wel één die door de overheid wordt gefinancierd. Het Juridisch Loket wordt gesubsidieerd door de Raad van Rechtsbijstand en het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Het biedt juridisch advies en bekijkt de mogelijke alternatieve oplossingen voor het probleem. Het Juridisch Loket doet eigenlijk alles wat een advocaat doet, maar dan gratis. Alles behalve procederen dan, want daar zijn de medewerkers van het Loket niet toe bevoegd. Met de onderhavige maatregel wenst men te bewerkstelligen dat de inzet van de advocatuur in feite wordt beperkt tot die gevallen waarin procederen de enige optie is in het geschil. De ondertoon van de maatregel bevalt mij dan ook niet. Tot nu toe mocht een advocaat het juridisch probleem analyseren, alle mogelijke opties bekijken en de cliënt van advies voorzien omtrent de vervolgstappen. Deze maatregel suggereert dat advocaten te snel en te vaak onnodig procederen, terwijl er geschikte alternatieven zijn. Ten eerste zou dit in strijd zijn met de voor ons allen geldende gedragsregel 3, welke voorschrijft dat de advocaat zich voor ogen dient te houden dat een regeling in der minne vaak de voorkeur verdient boven een proces. Ten tweede geloof ik niet dat overtredingen van deze regel op zodanig grote schaal plaatsvinden dat een maatregel een noemenswaardige bezuiniging teweeg zal brengen. De maatregel zal wel tot gevolg hebben dat de advocatuur veel cliënten mis zal lopen. De concurrentie is niet langer eerlijk op deze manier.
De zaak wordt des te absurder als dit alles vanuit gedragsrechtelijk oogpunt wordt bekeken. Gesteld kan worden dat u vanuit het gedragsrecht uw cliënt moet wijzen op het feit dat hij een korting kan krijgen als hij naar het Juridisch Loket gaat met zijn probleem. Als u dat niet doet handelt u mogelijk klachtwaardig. Idealiter wijst u de cliënt hierop, geeft u hem uw visitekaartje en stuurt hem naar het Juridisch Loket, alwaar na een analyse cliënt wordt geadviseerd een advocaat te raadplegen, cliënt aangeeft dat hij door u is doorverwezen en het Juridisch Loket hem weer naar u verwijst. Die uitkomst is echter zeer onzeker, aangezien de terugverwijzing in feite alleen zal plaatsvinden in het geval dat een procedure onvermijdelijk is. Veel aannemelijker is –gelet op de doelstelling van de maatregel, namelijk beperking van de weg naar de advocaat- dat cliënt uiteindelijk met een alternatieve optie naar een andere instelling gestuurd zal worden, dan wel door het Juridisch Loket zelf geholpen zal worden. Van de advocaat wordt aldus verwacht dat hij de cliënt die rechtstreeks naar hem toe is gekomen voor advies, zal verwijzen naar de concurrent in de wetenschap dat cliënt mogelijk niet terug zal keren. Wij gunnen onze cliënten de korting van harte, maar op deze manier wordt het aantrekken van nieuwe cliënten zeer moeilijk gemaakt voor de advocatuur.
De gevolgen van cliënt baren mij nog meer zorgen. Voor de cliënt betekent de maatregel een beperking van de vrije advocatenkeuze. Aangezien de cliënt een korting kan krijgen indien hij eerst naar het Juridisch Loket, wordt hij voor de keuze gesteld ofwel de advocaat die hij wil te kiezen en de korting misschien mis te lopen, dan wel naar het Juridisch Loket te gaan en een korting van € 50,= te krijgen. In de praktijk betekent dit dat de cliënt gestimuleerd wordt niet langer de advocaat te kiezen die hij zelf zou willen, maar naar één instelling wordt gestuurd, namelijk het Juridisch Loket, om vervolgens al dan niet te worden doorgestuurd naar een andere instelling.
