Het UVRM was een directe reactie op de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en werd vastgesteld met de instemming van 48 lidstaten van de VN. 10 december wordt jaarlijks de internationale mensenrechtendag gevierd, die in 2023 een bijzonder tintje heeft vanwege de verjaardag.
Klassiek en sociaal
De Verklaring omvat een veelheid aan rechten, neergelegd in dertig artikelen. Daaronder bevinden zich zowel klassieke als sociale mensenrechten. Klassieke rechten zijn in de eerste plaats in te roepen jegens de overheid om deze op afstand te houden. Te denken valt aan het recht op leven, gelijkheid voor de wet, de onschuldpresumptie, recht op asiel, vrijheid van gedachte, geweten, godsdienst en meningsuiting.
Sociale rechten vergen juist een inspanning van de staat. Zo vestigt het UVRM een recht op arbeid, een redelijke verdeling tussen werk en vrije tijd, recht op onderwijs, gezondheidszorg, bestaanszekerheid en huisvesting. Die laatste punten zijn voorbeelden van rechten die ook in Nederland op het moment onder druk staan, zo stelt het College voor de Rechten van de Mens, het Nederlandse mensenrechteninstituut. Op 14 december biedt het College burgemeester Sharon Dijksma van Utrecht een ontwerp voor een muurschildering aan.
Eveneens in Utrecht zijn in verscheidene wijken levensgrote portretten te aanschouwen van Utrechters, die zijn aangeplakt op de borden waarop enkele weken geleden nog verkiezingsposters hingen. De foto’s zijn gemaakt door Jan Banning; studenten van de Universiteit Utrecht herschreven de rechten in begrijpelijke, toegankelijke taal voor iedereen van veertien jaar en ouder. De Rijksuniversiteit Groningen stond stil bij driekwart eeuw mensenrechten met een seminarserie.
Van der Stoel
Op 7 december werden de Max van der Stoel Awards uitgereikt door het Netherlands Network for Human Rights Research (NNHRR) in samenwerking met Tilburg University. De winnaars waren Floris Tan voor zijn proefschrift over gewapende conflicten, internationaal humanitair recht en mensenrechten (Universiteit Leiden). Tycho Scholten nam de scriptieprijs in ontvangst voor zijn onderzoek naar mensenrechten in verband met klimaatrechtszaken (Vrije Universiteit).
De prijs wordt tweejaarlijks uitgereikt ter gelegenheid van de Dag van de Mensenrechten en is vernoemd naar de bekende PvdA-minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Den Uyl (1973/77) en het kortstondige Van Agt II (1981/82). Internationaal maakte hij furore onder meer als OVSE Hoge Commissaris voor Nationale Minderheden en VN-rapporteur voor de mensenrechten in Irak. Ook was hij hoogleraar Internationaal en Europees recht aan de Tilburgse Universiteit.
