Juridische afdelingen hebben nogal eens te maken met gebrekkige budgetten en hoge werkdruk. Is efficiënter werken met AI daardoor voor bedrijfsjuristen extra interessant, in uw ogen?
“Niet alleen interessant, maar gewoonweg noodzakelijk. De regeldruk op bedrijven wordt alleen maar groter, terwijl budgetten voor juridische afdelingen niet altijd meegroeien. Dan moet je als bedrijfsjurist op zoek naar manieren om je werk slimmer en sneller uit te voeren, zonder dat de kwaliteit in het gedrang komt. Dat is precies de belofte van AI. Urenlang brainstormen over mogelijke oplossingen voor juridische problemen wordt vervangen door enkele korte prompts in ChatGPT, Claude of Gemini, gevolgd door een korte blik van de jurist. Op dezelfde manier is het genereren van een executive summary van een memo aan het bestuur een fluitje van een cent.”
Er wordt weleens gezegd: AI gaat niet alle juristen vervangen, maar alleen alle juristen die niet met AI werken. Hoe ziet u dat?
“Daar ben ik het – voor nu – volledig mee eens. De techniek waarop de huidige generatieve AI-systemen zijn gebaseerd – de grote taalmodellen die LLMs worden genoemd – zijn inmiddels getraind op nagenoeg alle data die vrij voorhanden is. Toch slagen de grote AI-labs als Anthropic, Google en OpenAI er niet in om het aantal hallucinaties – wanneer een chatbot op een overtuigende wijze een volledig verzonnen en onjuist antwoord presenteert – significant terug te brengen. Gemiddeld slaat een chatbot nog altijd één tot twee keer per honderd antwoorden de plank volledig mis. In het juridische domein is het vinden van een correct antwoord of een juiste beoordeling daarentegen halszaak, waardoor de jurist voorlopig nog niet out of the loop is.
Echter, zoals ik hierboven ook al aangaf, ligt er voor bedrijfsjuristen een enorme efficiëntie-opgave. In toenemende mate verlangen klanten van advocaten- en notariskantoren diezelfde efficiëntie en zijn ze steeds minder bereid te betalen voor onderzoek dat ook door een AI kan worden gedaan. Dat betekent dat juristen in toenemende mate AI zullen (moeten) inzetten. Vakgenoten die achterblijven in hun gebruik van AI zullen simpelweg te duur worden en het steeds lastiger vinden om de noodzakelijke berg werk te verzetten.”
Hoe heeft AI uw eigen werk al veranderd? En denkt u dat uw eigen baan voorlopig nog wel veilig is?
“In de eerste plaats heeft de komst van AI ook de komst van een geheel nieuw rechtsgebied ingeluid: het AI-recht. Daar ben ik al vroeg ingestapt, ook omdat veel van de AI-systemen die mijn werkgever Randstad inzet voor kernactiviteiten als werving en selectie in diverse jurisdicties als ‘hoog risico’ worden bestempeld. Er is ons dus veel aan gelegen om deze wetgeving goed te begrijpen en op tijd compliant te zijn. Er zijn maar weinig juristen met kennis van dit nieuwe vakgebied, dus voorlopig is mijn baan nog veilig.
Daarnaast zet ik natuurlijk zelf ook steeds vaker AI in voor mijn werk: ideeën genereren, teksten schrijven, vertalen, samenvatten, onderzoek doen en meer. Daar is al een enorme tijdswinst te behalen, terwijl het niet altijd de leukste onderdelen zijn van mijn dagelijkse werk. Een klassieke win-win.”
Een goede bedrijfsjurist worden is (ook) een kwestie van ervaring opdoen. Krijgen vers afgestudeerde juristen straks die ruimte nog wel, nu AI al zover is dat het werk van stagiairs en juridische medewerkers kan overnemen?
“Die ruimte wordt steeds beperkter. Als gezegd, kantoren en bedrijfsjuridische afdelingen staan onder druk om steeds sneller en efficiënter te werken. De toepassing van AI ligt hierbij voor de hand. Daar staat tegenover dat juristen slechts door jarenlange training en het opdoen van ervaring, de kritische blik ontwikkelen die noodzakelijk is voor een succesvolle juridische carrière. Dit vereist eindeloos veel uren struinen door bibliotheken en kennisdatabanken en vele rode pennenstrepen van meer ervaren juristen in memo’s waarop je hard je best had gedaan. Er bestaat geen shortcut voor dit leerproces. Het is maar de vraag of juristen dit leerproces nog wordt gegund als een sneller en efficiënter alternatief voorhanden is in de vorm van AI.”
Wat betekent dat in uw ogen voor de academische opleiding van juristen? Moeten zij daar leren omgaan met AI, of moeten ze juist zonder AI eerst een goede jurist zien te worden?
“Beide. Enerzijds is het een must voor juristen om te weten hoe zij AI kunnen inzetten voor hun werk, aangezien AI dit werk ingrijpend gaat veranderen. Anderzijds is het ook een must voor juristen om een kritische blik te ontwikkelen, zodat zij kunnen herkennen wanneer een AI het bij het verkeerde eind heeft of simpelweg diepgang mist.
Nu zie ik bij sommige jongere teamleden dat zij buitengewoon behendig zijn in het gebruik van chatbots en andere AI-systemen, maar dat de ontwikkeling van die kritische blik achterblijft. Dat zie je onder meer terug in analyses en adviezen die weliswaar niet onjuist zijn, maar op veel punten scherpte en praktische toepassing missen – die typische ‘vijf bulletpoints eenheidsworst’ die een chatbot vaak uitspuwt. Daar kan de business dan nét niets mee – killing in een bedrijfsjuridische omgeving.”
Voor welke taken is AI volgens u geschikt en voor welke juist niet?
“In mijn visie kan AI inmiddels bij nagenoeg alle bedrijfsjuridische processen een complementaire rol spelen, al was het maar in een voorbereidende fase. De beperking zit vaak in ons eigen voorstellingsvermogen hoe AI in te zetten. Bij taken waar het juiste antwoord of een afgewogen oordeel vereist is, blijft menselijke tussenkomst in mijn visie noodzakelijk.”
Wat is de laatste ontwikkeling op AI-gebied in juridische context die u heeft verrast of verbaasd?
“We zijn inmiddels gewend geraakt aan het feit dat AI prachtige en overtuigende antwoorden kan dichten op de meest complexe vraagstukken, ook in het juridische domein. Mijn verbazing is dan ook vooral vaak een omgekeerde, als een AI stukloopt op een ogenschijnlijk simpel verzoek. Zo ontving ik onlangs per e-mail een uitnodiging met vermelding van datum, tijd en locatie, maar slaagde Gemini er niet in om deze uitnodiging in mijn Google Calendar te zetten. Opmerkelijk.”
Wat is in uw ogen het grootste misverstand over AI dat onder juristen leeft?
“Dat je een AI chatbot kunt bevragen op dezelfde manier als je een zoekmachine bevraagt. Een chatbot is uiteindelijk niet meer dan een uitgebreid statistisch model dat voorspelt wat het volgende woord in een zin zou moeten zijn. Het is niet het beste instrument om het juiste antwoord op een vraag te vinden.”
Zijn er juridische kaders of regelgeving die u vindt ontbreken op dit moment?
“Uniformiteit. Je ziet nu grote verschillen in wet- en regelgeving tussen China, de Europese Unie en de Verenigde Staten, terwijl multinationals als Randstad juist zijn gebaat bij een zo uniform mogelijk juridisch kader.”
Is er ook een AI-ontwikkeling waar u zich zorgen over maakt?
“In de race om marktaandeel te winnen lijken de grote AI-labs zich steeds minder te bekommeren om ethische kaders en veiligheidseisen. Bij een technologische ontwikkeling zo verstrekkend en ingrijpend als AI, is dat vragen om problemen in de toekomst.”
AI en het Recht is een achtdelige serie die deze zomer elke vrijdag verschijnt op Mr. Online.
Eerder in deze rubriek:
Katja van Kranenburg (CMS) over transparantie over AI-inzet
Elgar Weijtmans (HVG Law) over experimenteren en kennis delen
Mark Zijlstra (ICTRecht) over training en dataselectie
