Volgens het recente UWV-rapport, Op weg naar AI die werkt voor iedereen, is generatieve AI nu aanwezig in vrijwel elke sector en functie. De impact is voelbaar in de juridische wereld, maar ook in de zorg, het onderwijs, de industrie en de overheid. We staan aan het begin van een ingrijpende reorganisatie van werk. Niet omdat mensen verdwijnen, maar omdat taken in hoog tempo veranderen.
De AI-transitie: waarom nu?
De huidige manier van werken loopt vast. Werkdruk, personeelstekorten en een mismatch tussen vraag en aanbod zetten organisaties onder druk. Tegelijk neemt de efficiëntie en productiviteit met de mogelijkheden van AI technologieën razendsnel toe.
AI biedt een nieuwe oplossingsrichting: systemen die routinetaken zelfstandig uitvoeren, zodat mensen zich kunnen richten op analyse, overleg en besluitvorming. Of zoals het UWV concludeert: “AI is steeds vaker een ‘digitale assistent’ die werk voorbereidt, uitvoert én verbetert. Maar alleen als we mensen leren om daar goed mee samen te werken.”
Onderzoeksmethode en achtergrond
Het UWV-rapport is gebaseerd op:
- Diepte-interviews met 19 experts met achtergronden in de economie, technologie en arbeidsmarkt, zoals: Mathijs Bouman, Ronald Dekker en Sabrina Genz.
- Een werkgeversonderzoek onder 2.300 organisaties.
- Een analyse van sector- en functieontwikkelingen.
De centrale vraag: hoe verandert werk door AI en wat betekent dat voor werknemers, werkgevers en beleid?
Drie fasen van AI op het werk
Het rapport laat zien dat organisaties zich in drie stappen ontwikkelen:
- AI als assistent
Denk aan tekstgeneratie, samenvattingen of documentanalyse. Veel AI wordt nu al gebruikt als digitale hulp bij specifieke taken. - Samenwerken met AI
AI voert zelfstandig werk uit, zoals klantcontact of dataverwerking, onder menselijke regie. De mens controleert, stuurt bij en beoordeelt. - Mens stuurt, AI voert uit
In de laatste fase beheren AI-systemen hele processen, met mensen als supervisor. Denk aan het opstellen van juridische documenten, procesanalyses of compliance checks.
Nieuwe verhoudingen: van hiërarchie naar hybride
Organisaties veranderen van klassiek hiërarchisch naar hybride structuren.
De kernvraag wordt: hoeveel AI per medewerker is optimaal, en andersom?
Dit betekent dat AI stapje voor stapje onderdeel wordt van ons werk:
- AI neemt voorbereidende en repetitieve taken over, zoals samenvatten, notuleren, agenderen en standaardanalyse.
- Menselijke professionals worden regisseurs: zij controleren, corrigeren en beoordelen AI-uitvoer.
- De rol van medewerkers verandert van uitvoerder naar beoordelaar en beslisser: met nadruk op soft skills, kritisch denken en ethiek.
- Organisaties gaan van hiërarchie naar hybride modellen: mensen sturen AI aan en AI ondersteunt mensen.
De juridische sector, en meer specifiek juridische instapbanen, worden in het rapport van UWV expliciet genoemd als kwetsbaar. Dat betekent dat zij zich ook zeer nadrukkelijk moeten gaan focussen op het verkrijgen van uitstekende AI-vaardigheden:
- Promptvaardigheid wordt essentieel: weten hoe je AI effectief instrueert (prompten).
- Juridische controlefunctie groeit: beoordelen van de kwaliteit, volledigheid en betrouwbaarheid van AI-uitvoer.
- Nieuwe vaardigheden tellen zwaarder mee: zoals ethisch bewustzijn, digitale geletterdheid en risicobeoordeling.
- Juridische instroomfuncties verschuiven: vooral junioren moeten zich breder ontwikkelen, omdat de standaardanalyse deels wegvalt.
Waar gebeurt het al?
Volgens het UWV gebruiken sommige sectoren nu al veel AI:
- Informatie en communicatie: 20% gebruikt AI in (zeer) hoge mate. Deze sector loopt voorop.
- Onderwijs: 8% gebruikt AI intensief, vooral voor ondersteuning bij lesvoorbereiding en toetsing.
- Openbaar bestuur: relatief hoge adoptie, maar nog niet intensief (veel pilots en verkenningen).
- Specialistische zakelijke diensten (zoals advocaten en accountants): bovengemiddelde inzet van AI.
- Financiële instellingen: ook hier bovengemiddeld gebruik, vooral bij analyse en rapportage.
In sectoren als de bouw, landbouw en horeca wordt AI nog nauwelijks ingezet. Toch ziet UWV ook daar op termijn kansen, bijvoorbeeld met robotisering en visuele inspectie.
In het openbaar bestuur en de juridische dienstverlening is er dus sprake van een groeiende inzet. Concrete cijfers zijn niet bekend, maar het laat zien dat de juridische sector zijn best doet om mee te bewegen en zich aan te passen.
Wat kun je als organisatie nu doen?
Het UWV roept werkgevers op om niet af te wachten, maar nu actie te ondernemen.
Drie praktische stappen:
- Kies één concreet AI-hulpmiddel
Begin klein. Laat medewerkers bijvoorbeeld AI gebruiken voor het samenvatten van documenten of het genereren van eerste versies van teksten. Zorg voor een veilige en verantwoorde toepassing. - Breng in kaart: waar helpt AI, waar blijft de mens cruciaal?
Analyseer je werkprocessen. Waar kan AI ondersteunen, en waar is menselijke besluitvorming of controle nodig? Gebruik deze inzichten om functies opnieuw in te richten. - Investeer in AI-basisvaardigheden
Niet iedereen hoeft programmeur te worden, maar iedereen moet begrijpen wat AI doet, hoe het werkt en wat de risico’s zijn. Zet in op bijscholing, met aandacht voor ethiek, samenwerking en kritisch gebruik.
Conclusie: AI verandert werk, maar mensen blijven nodig
De opkomst van generatieve AI verandert niet alleen wát we doen op het werk, maar ook hóe we werken en welke vaardigheden belangrijk zijn. De combinatie van menselijke oordeelskracht en AI-systemen biedt enorme kansen voor productiviteit, inclusie en werkplezier, mits we daar bewust op sturen. Voor juristen betekent dit: van uitvoerend naar strategisch, van controleren naar begeleiden.
