Sinds 15 juni 2023 vindt in de gemeente Amsterdam een experiment plaats om niet alle bezwaarschriften via een ambtelijke procedure te behandelen, maar deels met inschakeling van een uit buitenstaanders samengestelde externe commissie.
Het experiment is gestart naar aanleiding van vragen in de Amsterdamse gemeenteraad. Een aantal raadsleden vroeg zich af of het inschakelen van een externe commissie bij de afhandeling van bezwaarschriften meerwaarde zou kunnen hebben, als het gaat om herstel van vertrouwen tussen overheid en burger.
Onderzoek
Naar aanleiding van het experiment is door medewerkers van de VU en de Rijksuniversiteit Groningen een onderzoek verricht naar de nieuwe opzet. Een eerste conclusie is dat de uitkomsten van bezwaarprocedures waarbij bezwaarmakers intern, ambtelijk zijn gehoord, in vergelijking met de uitkomsten waarbij een externe commissie hoorde, niet van elkaar verschillen. Met andere woorden: inschakeling van een externe commissie leidt niet tot andere besluiten op bezwaar.
De onderzoekers keken naar de door de bezwaarmakers ervaren procedurele rechtvaardigheid van de bezwaarprocedure: ze vroegen hen of ze met respect worden behandeld, of ze het gevoel hebben serieus te worden genomen en of ze kunnen vertellen wat ze kwijt willen.
Uit het vragenlijstonderzoek blijkt dat bezwaarmakers de externe commissie onder bepaalde omstandigheden, namelijk bij voorafgaand ambtelijk contact, hoger waarderen dan het ambtelijk horen. In kosten is er maar weinig verschil. Bij eenvoudige bezwaarschriften die door een externe commissie worden behandeld zijn de kosten hoger dan bij een intern behandeld bezwaarschrift. Zijn de bezwaarschriften wat ingewikkelder, dan is ambtelijke behandeling duurder, omdat de voorzitter dan meer kost.
Verder zijn er geen verschillen geconstateerd in de ervaren procedurele rechtvaardigheid tussen de ambtelijke behandeling van het bezwaar en de behandeling door een externe commissie.
Ondergeschikt belang
De onafhankelijkheid van degenen die horen, speelde in de discussie die leidde tot het instellen van de pilot een belangrijke rol. Maar voor bezwaarmakers blijkt onafhankelijkheid slechts van ondergeschikt belang te zijn bij de waardering van de hoorzitting. De onderzoekers concluderen: “Er is op grond van het onderzoek dan ook geen aanleiding te veronderstellen dat het inschakelen van een externe commissie bij de afhandeling van bezwaarschriften meerwaarde heeft in het licht van het door de Amsterdamse gemeenteraad gewenste herstel van vertrouwen tussen overheid en burger.”