Per 1 juli 2013 is in China de Wet op de Bescherming van de Rechten en Belangen van Ouderen van kracht. Deze wet stelt onder meer dat familie leden verplicht zijn om niet inwonende ouderen regelmatig te bezoeken. De invoering van deze wet is voor buitenstaanders enigszins verwonderlijk omdat men zou verwachten dat in China familiebanden juist zo veel hechter zijn dan bij ons.
In de snel veranderende Chinese maatschappij blijken echter steeds grotere scheuren in sociale solidariteit. Bekend is de zaak van Wang Yue, een 2-jarig kind dat op straat in Foshan (provincie Guangdong) werd overreden door twee voertuigen. Zeker 18 passanten lieten het stervende kind op straat liggen. Uiteindelijk werd Wang Yue door een schoonmaker meegenomen naar het ziekenhuis waar zij op 21 oktober 2011 overleed. Hoe konden de 18 passanten in deze zaak echter zo apathisch zijn door het bloedende kind op straat links te laten liggen?
Een van de redenen is wellicht gelegen in de uitkomst van de in China bekende Peng Yu zaak. In deze zaak struikelde een oude vrouw op 20 november 2006 in de bus waarbij zij een paar botten brak. Peng Yu bekommerde zich om de oude vrouw en bracht haar naar het ziekenhuis. De oude vrouw en haar familie eiste schadevergoeding van Peng Yu. De rechtbank in eerste instantie veroordeelde Peng Yu tot betaling van 40% van de gemaakte medische kosten. Beide partijen kwamen in hoger beroep waarna de zaak werd geschikt. De inhoud van de schikking blijft tot op heden onbekend, maar de Chinese media rapporteerden dat Peng Yu zou hebben erkend dat hij de oude vrouw had geduwd.
Bij het Chinese publiek is daarna de indruk blijven bestaan dat personen die anderen helpen kunnen worden gechanteerd en dat “helpen” financiële risico’s met zich mee brengt. Dit zou de apathie van de 18 passanten in de zaak van Wang Yue enigszins kunnen verklaren.
De Wang Yue zaak heeft in China een schokgolf veroorzaakt. Is China een asociale materialistische maatschappij geworden waar eigenbelang en geld doorslaggevend is?
Begin deze maand speelde de eerste zaak waarbij de rechtbank in Beitang (Jiangsu provincie) de Wet op de Bescherming van de Rechten en Belangen moest toepassen. De klaagster was een 77-jarige vrouw, mevrouw Chu, die een vordering instelde tegen haar dochter en schoonzoon. Chu had haar huis in 2009 verkocht. De koopprijs gaf Chu aan haar dochter in ruil voor inwoning. Chu verliet de woning vanwege aanhoudende ruzies in augustus 2012. Haar dochter bezocht haar daarna niet meer. De rechtbank wees begin deze maand vonnis en veroordeelde de dochter tot betaling van RMB 600 per maand aan Chu en een tweemaandelijkse bezoekplicht.
De wet geeft echter allerlei praktische problemen. Ouderen wonen vaak nog op het platteland en de jongeren hebben een veeleisende baan in de stad, vaak honderden kilometers verderop. Werknemers hebben weinig vakantiedagen en bij afwezigheid worden salarissen gekort. Toch bleek 71% van de ondervraagden in een recente peiling de nieuwe wet te steunen.
In een land met zoveel mensen als in China is de concurrentie om een goede plek in de maatschappij te bemachtigen, en daarmee de kans op een goed leven, moordend. Of de wet een voortschrijdende verharding van de Chinese samenleving kan tegengaan is echter zeer de vraag.
Jan Holthuis
Oprichter en managing partner HIL. Woonachtig in Beijing.
