De conferentie ‘Lawyers as Peacemakers and Healers’, die van 22-24 februari op de Phoenix Law School in Arizona werd gehouden, is een van de meest juridische fascinerende conferenties die ik heb meegemaakt. De jonge juridische faculteit van de Universiteit van Phoenix heeft een team innovatieve hoogleraren naar zich toegetrokken en de staat Arizona neemt een leidende positie in op het gebied van rechtspraakinnovatie. ‘Mindful judging’, daar gaat het om en hoe doe je dat. De Law School is zich bewust dat juristen evenwichtige mensen moeten zijn. Rechters en advocaten die als mens niet in evenwicht zijn brengen schade toe aan de samenleving. Daarom integreert de faculteit Mindfullness trainingen in de opleiding. Daarom host deze faculteit nu al voor de tweede keer een Lawyers as Peacemakers and Healers conferentie en stelt zij haar studenten tegen lage kosten in staat deze conferenties bij te wonen. Zij brengt haar studenten in contact met innovatieve rechtsdenkers uit de hele wereld. Zo kwamen sprekers op deze conferentie uit Afrika, Australië, Europa en de Verenigde Staten. Imponerend was de inbreng van prof. John Faris van de University of South Africa en expert op het gebied van Ubuntu, het traditioneel Afrikaanse principe van verbondenheid van alle mensen, waarop de rechtspraak van de Commission for Truth and Reconciliation van Desmond Tutu waren gebaseerd. Restoration is essentieel voor de mensheid volgens Ubuntu. Daarom gaat het bij conflictoplossing altijd om “Hoe kun je meer met elkaar door op een manier waar iedereen mee kan leven, ondanks alles wat er gebeurd is?” Faris fulmineert ertegen dat Westerse rechtspraaksystemen de ‘homocentric principles’ verloren hebben doen gaan. Daarom zijn Westerse rechtspraaksystemen niet holistisch en leiden ze niet tot duurzame oplossingen. Hij poneert met grote overtuigingskracht dat essentieel onderdeel van holistische conflictoplossing is dat de samenleving constructief evolueert door de confrontatie die in de rechtspraak wordt aangegaan met misdadigers. Misdadigers zijn medemensen. Zij hebben redenen gehad om tot hun daden te komen en als de gemeenschap daar geen lering uit trekt blijft de samenleving statisch en zullen er steeds nieuwe misdrijven komen, net zo lang totdat de gemeenschap zich de lessen aantrekt die de misdrijven haar te vertellen hebben. Evolutie van de samenleving is een natuurlijk proces dat zich op deze manier voltrekt. Deze transformatie van de samenleving voltrekt zich door een openbare groeps mediation waarbij alle belanghebbenden betrokken zijn en die wordt geleid door gerespecteerde personen die ‘intermediate to restore social equiliberty’. Een conflict is niet een separaat gebeuren tussen de direct betrokken partijen. Het welzijn van de hele gemeenschap is betrokken en verantwoordelijk voor een harmonieuze uitkomst. Westerse rechtspraaksystemen gaan volkomen aan dit grondprincipe van het mens-zijn voorbij. Zij moeten hun arrogantie afleggen en deze essentie weer adopteren. Faris’ presentatie en zijn verdere opmerkingen tijdens de conferentie, maken diepe indruk. Hon. Donn Kessler, raadsheer in het Court of Appeal in Phoenix, laat zien hoe gemakkelijk je als mens, en dus ook als rechter, in een vooroordeel getrokken kunt worden. Hij geeft meditatieoefeningen die helpen om daarvan los te komen en persoonlijk evenwicht te herstellen. Bijzonder is het om een native American rechter, Hon. Joseph Flies-Away te horen spreken over het rechtspreken in Indiaanse gemeenschappen. Hij past het geldende recht toe op manieren die aansluiten bij de tradities van deze gemeenschappen. Die houden in dat “All the individuals should feel well.” Het belangrijkste is: “How can you bring people together.” Indigenous rechtbanken zijn erop gericht daders op het goede pad te brengen onder supervisie van de rechter volgens het ‘problem solving court’-systeem. Rechter Flies-Away is een bescheiden en innemende persoonlijkheid. Het recht heeft voor zijn cultuur een spirituele betekenis, die met dromen, adem en healing te maken heeft. Het was een voorrecht om naast hem te zitten in het restaurant waar we na afloop van de conferentie gegeten hebben. Hij praatte honderduit. Ik heb er een paar woorden voor: diepe warme menselijkheid en zachtaardigheid. En daarmee maakt hij het als rechter. Hij is een heel wijs persoon die heel veel weet. Attorney Linda Alvarez uit Californië besloot na 11 september 2001 principes van non-violence in haar contractenrecht praktijk te integreren. Zij laat contracten organisch ontstaan vanuit een waardengedreven instelling: Hoe wil je je als mens opstellen jegens je medemens? Laat je leiden door die waarden. Dan hoef je nergens voor te strijden of ergens een slag uit te slaan. Deze manier van werken werkt ’empowerend’ voor de beide partijen. Zij werkt principieel alleen op deze manier en zij daarmee een succesvolle praktijk opgebouwd.
Coördinatoren van de conferentie zijn professor Susan Daicoff, die jarenlang als hoogleraar in Jacksonville Florida onderzoek gedaan heeft naar innovatieve stromingen in het recht en de psychologische gevormdheid van juridische professionals en J. Kim Wright, auteur van een door de American Bar Association uitgegeven boek Lawyers as Healers en oprichter van het ‘Cutting-Edge-Law netwerk’. Phoenix Law School heeft recentelijk professor Daicoff naar Phoenix gehaald om haar eigen identiteit als Law School te versterken. Natuurlijk hield ik zelf ook mijn verhaal over Sustainable Justice. De dia’s van mijn presentatie zijn te downloaden met de link. Een belangrijk inzicht dat bij mij is blijven hangen dat recht een krachtig instrument is en dat de mens die zich professioneel met recht inlaat, daarom een peacemaker en een healer zou moeten zijn. Als dat niet het geval is lijdt de samenleving schade. En dat moet naar mijn mening niet door de beugel kunnen. Dat is een principe van duurzaam recht.
