De minister kan nu het OM een aanwijzing geven tot opsporing of om iemand wel of niet te vervolgen. Met zijn initiatiefwetsvoorstel wil Sneller deze bijzondere aanwijzingsbevoegdheid schrappen. Verder zou de minister ook niet meer mogen voorschrijven op welke manier het OM in een concrete strafzaak zijn bevoegdheden moet inzetten.
Initiatiefwetsvoorstel
Het initiatiefwetsvoorstel beperkt ook de inlichtingenplicht van het College van procureurs-generaal. Verder vervalt de verplichting om bepaalde beslissingen aan de minister voor te leggen. Daarnaast komt in de wet te staan dat de uitoefening van taken en bevoegdheden door het OM in een concreet geval gebeurt zonder ondergeschiktheid aan de minister. Door deze voorstellen wordt formeel ingrijpen door de minister in een concrete strafzaak onmogelijk gemaakt.
Glijdende schaal
We hebben er vertrouwen in dat onze rechtstaat blijft voorbestaan, zegt Sneller, maar daar kunnen we niet van uitgaan. Hij wijst naar landen als Polen, Hongarije en de Verenigde Staten waar de onafhankelijkheid van de rechtspraak onder druk is komen te staan. In het Kamerdebat waarschuwde ook Songül Mutluer (GroenLinks-PvdA) voor het risico van een glijdende schaal.
Zwakte
De bijzondere aanwijzingsbevoegdheid van de minister van Justitie is in de ogen van Sneller een zwakte in onze democratische rechtsstaat, die kan leiden tot misbruik. Wellicht is het nu geen probleem, maar later mogelijk wel. Deze wetswijziging komt tegemoet aan kritiek van de Venetië-Commissie, benadrukt Hanneke van der Werf (D66).
Geen democratische meer
Minister Foort van Oosten (Justitie en Veiligheid, VVD) heeft echter bedenkingen bij het schrappen van de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid. Het zorgt er volgens hem voor dat de beslissingsmacht minder gespreid is en volledig bij het OM komt te liggen. Ook is er minder democratische controle mogelijk als de minister deze bevoegdheid verliest. Die functioneert dan bovendien minder als buffer tussen politiek en OM, ook omdat de inlichtingenplicht vervalt. Van Oosten suggereert daarom de gevolgen van het wetsvoorstel beter in kaart te brengen.
Geen garantie
Ook VVD-Kamerlid Ulysse Ellian zet vraagtekens bij de noodzaak van initiatiefwetsvoorstel van Sneller: waarom maakt hij zich zo druk om een situatie die zich nog nooit heeft voorgedaan? Maar dat is geen garantie voor de toekomst, zegt de D66-politicus.
Informeel beïnvloeden
Ook het CDA is kritisch op het wetsvoorstel: als de bijzondere aanwijzingsbevoegdheid verdwijnt, zo zegt Kamerlid (en oud-advocaat) Jeltje Straatman (CDA), kan een minister van Justitie het OM nog steeds informeel beïnvloeden. Ook zij denkt dat het initiatiefwetsvoorstel weinig oplost. Sneller gaat ervan uit dat met dit wetsvoorstel de mogelijkheden voor informele beïnvloeding minder worden.
De Kamer stemt op 25 november over het initiatiefwetsvoorstel.
