MR. 3 2023 / 43 openbaar ministerie Nederland kent maar liefst 350.000 stichtingen, en die werken niet allemaal volgens de regels. Zo stuitte officier van justitie Otto van der Bijl van het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie eens op een stichting die als doel had zwerfvuil in de Betuwe op te ruimen. In werkelijkheid had de stichting een katvanger in het bestuur die auto’s op zijn naam had waarin notoire criminelen rondreden. “In een auto van een stichting vielen ze minder op, was de gedachte.” MALVERSATIES Van der Bijl en civiel jurist Tim de Booys zijn bij het Functioneel Parket belast met “ER IS GEEN INTERN TOEZICHT OP STICHTINGEN, HET ZIJN ZWEVENDE ZAKKEN MET GELD” het behandelen van civiele zaken. De Booys noemt stichtingen ‘zwevende zakken met geld’. Daarmee bedoelt hij dat er op stichtingen, anders dan op andere rechtspersonen, geen intern toezicht is. Vennootschappen hebben een algemene vergadering van aandeelhouders en een raad van commissarissen, verenigingen hebben een algemene ledenvergadering, maar op stichtingen wordt nauwelijks controle uitgeoefend. Als ze geen ANBIstatus hebben, zijn ze meestal niet in beeld bij de Belastingdienst: ze betalen immers geen omzetbelasting en, als er geen werknemers zijn, evenmin loonbelasting. Ze hoeven ook geen jaarverslag te deponeren bij de Kamer van Koophandel. “Op stichtingen”, zegt Van der Bijl, “is zo ontzettend weinig toezicht dat het heel aannemelijk is dat die gebruikt worden in constructies die niet kloppen.” Met een knipoog: “Ik denk dat dit echt een markt is voor ons.” De Booys zegt dat er twee varianten van deze malversaties zijn: stichtingen die bewust gebruikt worden als dekmantel voor het plegen van strafbare feiten, en stichtingen die het slachtoffer worden van het eigen bestuur omdat toch niemand controleert. Aan het Openbaar Ministerie de taak om na te gaan of stichtingen zich aan hun eigen doelstellingen houden. Zo niet, dan kan het OM vragen stellen. Als de stichtingsbestuurders niet antwoorden, kan het OM naar de rechter stappen, en die kan de stichtingsbestuurders verplichten te antwoorden. Het OM kan bij de rechtbank schorsing en ontslag vorderen van de bestuurders, en een nieuw bestuur laten benoemen dat verdwenen geld kan terughalen. Dat laatste was het geval bij de Stichting Hulptroepen Alliantie van Sywert van Lienden, Camiel van Gestel en Bernd Damme, die hun stichting gebruikten om winst uit de mondkapjesdeal met de overheid te incasseren. Het nieuwe bestuur eist in een civiele procedure 21 miljoen euro terug van het drietal. GEEN LEEDTOEVOEGING Ook naar de stichting Viruswaarheid deden Van der Bijl en De Booys onderzoek, omdat van de rekening van de
RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=