Mr.

Mr. magazine voor juristen recensent Theo Gommer (Gommer & Partners) 57 WWW.MR-ONLINE.NL • JAARGANG 19 • NUMMER 5 • OKTOBER 2023 OPEN ACCESS veel juridische publicaties achter betaalmuur ADVOCAAT MEREL PONTIER strijden tegen de doodstraf HANDELSGERECHT NCC gespecialiseerde rechters, snelle procedures Hoogleraar Inlichtingen en recht Jan-Jaap Oerlemans (UU/CTIVD): ‘Verruim de bevoegdheden van AIVD en MIVD’ ik en mijn cliënt Marie-Thérèse Kievits (Ampelmann) 35

DE BAL LIGT BIJ JOU Met een groot aanbod aan opleidingen en events in het fiscale, juridische en overheidsdomein laat Sdu jou uitblinken in wat je doet. Bij ons hebben actualiteit en praktijkgerichtheid de hoogste aandacht, waardoor jouw vakkennis altijd up-to-date blijft en direct in de praktijk kan worden toegepast. Masterclass, online cursus of meerdaags? Jij kiest wat bij jouw agenda en leerstijl past. ONTDEK DE MOGELIJKHEDEN OP SDUJURIDISCHEOPLEIDINGEN.NL SCAN DE QR CODE VOOR MEER INFORMATIE WIJ HEBBEN DE KENNIS, JIJ SCOORT DE PUNTEN

MR. 5 2023 / 5 redactioneel Dat 21 advocaat-stagiairs van De Brauw Blackstone Westbroek een half jaar sociale rechtshulp gaan verlenen onder begeleiding van sociaal advocaten is op zich goed nieuws. De groep gaat zich richten op sociaal huurrecht, omdat er in Amsterdam een groot tekort is aan gespecialiseerde advocaten op dit gebied. ‘s Lands grootste advocatenkantoor is niet het enige commerciële kantoor dat op deze manier de sociale advocatuur een helpende hand toesteekt. Dat is met name voor de grote kantoren een win-winsituatie: hun advocaat-stagiairs kunnen zo proceservaring opdoen, het imago van de deelnemende kantoren krijgt een oppepper en de kwetsbaren in de samenleving worden juridisch bijgestaan. Helaas zijn al deze initiatieven slechts een druppel op gloeiende plaat. In een brandbrief aan de commissie Justitie en Veiligheid omschreef de Nederlandse Orde van Advocaten deze zomer de schrijnende problemen van de rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen. Onvoldoende inkomen en een slecht toekomstperspectief zijn voor veel sociaal advocaten reden om te stoppen met het vak en voor studenten reden om er niet eens aan te beginnen. Veel rechtzoekenden worden daardoor niet geholpen. Demissionair minister Weerwind legt veel verantwoordelijkheid voor de sociale rechtsbijstand bij de commerciële advocatuur. Maar die heeft, in het kielzog van de NOvA, keer op keer benadrukt dat de overheid verplicht is te zorgen voor een duurzaam stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Nu de commerciëlen slechts mondjesmaat bijspringen, moet de minister in actie komen. Die blijft echter in gebreke. De toevoegingen zijn in 2023 met 0,67 procent verhoogd. Uit de Rijksbegroting 2024 blijkt weliswaar dat de uitgaven voor sociale rechtsbijstand stijgen met 29 miljoen, maar dat is slechts een stijging van vijf procent. Terwijl de inflatie waarschijnlijk aanmerkelijk hoger zal zijn. Sociaal advocaten hebben dus te maken met kostenstijgingen die ze niet kunnen doorberekenen aan cliënten. Bovendien geldt het puntentarief voor het jaar waarop de toevoeging is afgegeven, terwijl de sociaal advocaat meestal een jaar later declareert. De nood is nu zo hoog dat de minister niet kan wachten op de geplande herijking in 2025. Als het hem menens is, moet hij ruimte zoeken binnen de begroting en meer voor de sociale advocatuur uittrekken dan die extra 29 miljoen euro. Weerwind mag een dergelijke noodinvestering doen: de Tweede Kamer heeft het onderwerp niet controversieel verklaard. We wachten af! MICHIEL VAN KLEEF managing editor (vankleef@mr-magazine.nl) Sociale noodinvestering Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. De oplage van Mr. is 20.000; het blad verschijnt zes keer per jaar. Mr. heeft een website, www.mr-online.nl, en kent ook een wekelijkse nieuwsbrief. Informatie over Informatie over abonnementen en adreswijzigingen: zie verderop onder Abonnementen en Adreswijzigingen. Redactieadres Donkere Spaarne 14 rd, 2011 JG Haarlem mail: redactie@mr-magazine.nl Redactie Michiel van Kleef (managing editor), mr. drs. Michel Knapen (nieuwsredacteur), mr. Sam Maasbommel (nieuws- redacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), drs. Christa Rompas (bureauredacteur) Vaste medewerkers mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), mr. Alieke Bruins, mr. Peter Louwerse, drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. Wouter Rohlof, mr. Henriette van Wermeskerken Fotografie Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer Website www.mr-online.nl Webmeester Richard de Vries mail: webmeester@mr-magazine.nl Uitgeverij Uitgeverij Mr. BV Paul Krugerkade 45A, 2021 BN Haarlem Charley Beerman (publisher) mail: beerman@mr-magazine.nl Ontwerp & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Drukwerkinkoop en productiebegeleiding RVV/Grafisch, Almere Media-advies Bas van Wooning, 023 – 711 3200 mail: vanwooning@mr-magazine.nl Abonnementen Gratis voor alle als zodanig in Nederland werkende juristen en wo-studenten rechten. Ga hiervoor naar: www.mr-online.nl/abonneren Adreswijzigingen en opzeggingen www.mr-online.nl/abonneren Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd. ISSN 1388-3372 Copyright Uitgeverij Mr. BV 2023

Hoe maak je het verschil? Als jurist wil je het verschil maken. Voor je cliënt, voor je bedrijf, voor de samenleving. Natuurlijk moet je kennis dan up-to-date zijn. Maar er is meer. Scherpe juristen zijn in staat om verder te denken en vanuit verschillende perspectieven naar dezelfde zaak te kijken. Daarom nodigen onze docenten uit om kritisch door te vragen tot de kern en de essentie achter de actualiteit te doorgronden. Zo krijg je grip op de zaak en loop je steeds voorop als expert in je vakgebied. Dat maakt een wereld van verschil. Ga naar cpo.nl/maakhetverschil en lees hoe CPO-docent Steven Bartels het verschil maakt. De universitaire opleider voor scherpe juristen Onderdeel van de Radboud Universiteit De nieuwste wetenschappelijke inzichten Praktijkgericht en actueel Topdocenten met een frisse blik Interactieve onderwijsmethode Voor een succesvolle rechtspraktijk

MR. 5 2023 / 7 mr. 5 2023 Interview Jan-Jaap Oerlemans 18 Jan-Jaap Oerlemans is onderzoeker bij de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Ook is hij bijzonder hoogleraar Inlichtingen en recht aan de Universiteit Utrecht. Een gesprek over de grenzen van datahonger en inlichtingenwerk. Netherlands Commercial Court 26 Bij de oprichting van het internationaal handelsgerecht Netherlands Commercial Court in 2019 waren de verwachtingen hoog. Bijna vijf jaar later onderzoekt Mr. of de ambities zijn waargemaakt. Sociale rechtshulp 32 Jonge advocaten van De Brauw Blackstone Westbroek gaan sociale rechtshulp verlenen onder begeleiding van sociaal advocaten. Merel Pontier 50 Advocaat Merel Pontier staat in Texas terdoodveroordeelden en langgestraften bij. Bepaald geen makkelijk werk, maar, zo zegt ze vol overtuiging tegen Mr.: “Ik heb de mooiste baan die er is.” OKTOBER Open access In de juridische sector zitten veel wetenschappelijke artikelen en proefschriften nog achter een betaalmuur. Bibliotheken en uitgevers worstelen ermee. 40 18 35 Nieuws 8 KORTE BERICHTEN, over onder meer artikel 1 Grondwet als muurschildering, OM en verschoningsrecht, hakken of sneakers onder de toga en Thymsquare 12 MEESTERS VAN DE WEEK 14 BETER WERK, met onder meer de personalia en de overstappers van de week 16 MR.STUDENTEN Column 25 ARREST VAN DE MAAND Rubrieken 17 SNELRECHT Actuele ontwikkelingen 35 IK EN MIJN CLIËNT Stan Commissaris (Ploum) en Marie-Thérèse Kievits (Ampelmann Operations) 38 DEALMAKERS Deals uit de afgelopen periode 47 MURAAL Windt Le Grand Leeuwenburgh in Rotterdam Subsidiair 55 LEZEN recensies door Willem Jan Ausma (Ausma Advocaten) en Theo Gommer (Gommer & Partners Pensioen Advocaten) 58 NETWERKEN Borrelen met het Expertisenetwerk voor Financieel Recht “We nemen ransomwareaanvallen niet serieus genoeg” JAN-JAAP OERLEMANS 2023

8 / Mr. 5 2023 nieuws THYMSQUARE: ROTTERDAMS PLEIN VOOR POSTUME PROMOVENDUS omgeving van het gebouw is tamelijk ‘versteend’, dus dáár kon mooi iets aan worden gedaan met het gedoneerde geld. In samenwerking met de stichtingen Groenemorgen en Aanpact gaven de nabestaanden invulling aan een ‘Groenproject voor Thijmen’. Het is de bedoeling om daarmee de omgeving van de school te vergroenen en te verbinden. In overleg met buurtbewoners wordt een ‘Super Straat’ gecreëerd, een straat waar het prettig is om te vertoeven, en die niet alleen wordt gebruikt als doorgangsroute of om te parkeren. Dit krijgt pas definitief zijn beslag als de school is verbouwd, maar er zijn inmiddels wat eerste aanzetten gegeven. Zo zijn rond Thymsquare boomspiegels met planten gevuld, een geveltuin aangelegd en vogelhuisjes opgehangen. Ook zijn bankjes en een picknicktafel XXL geplaatst, allemaal gemaakt van resthout. Dichtgetimmerde ramen van de school zijn in afwachting van de verbouwing door een kunstenaar opgesierd met behang met onder andere tijmbladeren. TYPISCH THIJMEN “Het is fijn om te zien dat Thijmens ideeën niet alleen voortleven in het recht, maar ook in de fysieke omgeving”, zegt Tim Bleeker. Hij herkent veel van zijn beste vriend in Thymsquare en De School. “Ik was nog niet eerder binnen geweest, maar ik begreep meteen waarom hij dit gebouw nieuw leven in wilde inblazen en er zelfs wilde gaan wonen.” Hij voegt eraan toe dat het project ‘typisch Thijmen’ was. “Hij was niet alleen op een bevlogen manier met het recht bezig, maar ruimde ook veel tijd in voor vrienden en zijn omgeving. Ik heb geen idee hoe hij het deed, maar dat Thijmen ondanks zijn drukke bestaan toch zo’n groot project aanging om Rotterdam mooier en leefbaarder te maken, dat is echt iets voor hem.” (KR) ‘Ode aan een jonge bevlogen Rotterdammer’, is de uitleg op het straatnaambord dat op een oude school in Rotterdam hangt. Precies een jaar na de postume promotie van Thijmen Nuninga in Leiden vond op 22 september de onthulling van Thymsquare plaats. Het pleintje in het Oude Noorden in Rotterdam is onderdeel van een vergroeningsproject dat wordt bekostigd uit de doneeractie die de paranimfen van Nuninga op touw zetten. Thijmen Nuninga was net als advocaat bij NautaDutilh begonnen toen hij in februari 2022 plotseling overleed. Kort daarvoor had hij zijn dissertatie ‘Recht, plicht, remedie’ afgerond. Na zijn dood ontstond het idee om hem tóch te laten promoveren − postuum. “Zonde als dit waardevolle onderzoek in een la zou verdwijnen. Het verdiende een openbare verdediging”, aldus promotor Willem van Boom (Radboud Universiteit) en paranimf Tim Bleeker (Vrije Universiteit), die voorafgaand aan de plechtigheid met Mr. spraken over promotie en promovendus. OUDE SCHOOL In plaats van een promotiecadeau hadden de familie en paranimfen een doneeractie opgezet. Bedoeling was geld in te zamelen voor een project dat bij Nuninga zou passen. Iets dat Rotterdam duurzamer en socialer maakt moest het worden − Nuninga was een fervent Rotterdammer. Samen met bevriend jurist Roy Heesakkers (Erasmus Universiteit) had Nuninga een paar jaar geleden het initiatief genomen om een oud schoolgebouw nieuw leven in te blazen. In samenwerking met een maatschappelijk vastgoedontwikkelaar en een lokale architect maakten zij een plan om de Sint Janschool aan de Hammerstraat in het Oude Noorden – die al dertig jaar grotendeels leegstaat – om te toveren tot een aantal appartementen én een filmhuis, dat ook een functie voor de buurt moet hebben. Ze wonnen de inschrijving bij de gemeente. Omdat dit gebouw zo bijzonder was voor Nuninga, was het een logische bestemming voor de opbrengsten van de doneeractie. De FOTO: SAM DE VETTE FOTO: RUDY HOVIG Thijmen Nuninga Thymsquare werd onthuld door de broer en de partner van Nuninga.

MR. 5 2023 / 9 Ga voor actueel juridisch nieuws en uitgebreidere versies van deze berichten naar www.mr-online.nl OPENBAAR MINISTERIE HAALT BAKZEIL IN ZAAK-CASTOR Het Openbaar Ministerie geeft toe dat het in de zaak-Castor het verschoningsrecht heeft geschonden. Daarom wordt vermogensbeheerder Box Consultants, een cliënt van advocatenkantoor Stibbe, niet meer strafrechtelijk vervolgd. “Bij de omgang met verschoningsgerechtigde gegevens zijn fouten gemaakt”, stelt het OM. “Dit is mede het gevolg geweest van, achteraf bezien, onjuiste keuzes die door het OM in deze strafzaak zijn gemaakt.” In de zaak-Castor, waarbij de Brabantse vermogensbeheerder Box Consultants werd vervolgd, zag het OM een vertrouwelijk rapport in van Stibbe, met ruim drieduizend e-mails tussen dit advocatenkantoor en cliënt Box Consultants. Daarover zijn meerdere procedures gevoerd. Het OM concludeerde begin oktober dat het niet langer het recht heeft om de verdachten in deze strafzaak te vervolgen en seponeert de zaak na tien jaar onderzoek. Hoofdofficier van justitie van het Functioneel Parket Michiel Zwinkels: “Civielrechtelijke uitspraken over de werkwijze in de onderliggende strafzaak maakten inzichtelijk dat meer had moeten worden gedaan om het verschoningsrecht te waarborgen. Wij zijn ons hiervan bewust en willen er alles aan doen om herhaling van gemaakte fouten te voorkomen.” Het OM zegt de gang van zaken ‘te betreuren’ en erkent dat het verschoningsrecht in deze strafzaak ‘onvoldoende is gerespecteerd’. Het Openbaar Ministerie was al in gesprek met de advocatuur, Rechtspraak en opsporingsdiensten over hoe procedures rond het verschoningsrecht kunnen worden verbeterd. ‘DE JUISTE CONCLUSIE’ Advocatenkantoor Stibbe zegt dat het OM ‘de juiste conclusie heeft getrokken’ door de zaak tegen hun cliënt te seponeren. De schendingen van het verschoningsrecht werden volgens Stibbe ‘bewust gedaan’. “De conclusie dat het OM niet-ontvankelijk is, was inmiddels onvermijdelijk. Het OM heeft hiermee als organisatie uiteindelijk zijn verantwoordelijkheid genomen en dan vinden wij terecht.” Over eventuele schadeclaims doet Stibbe geen uitspraak. De zaak heeft ook geleid tot een aantal civielrechtelijke procedures van de betrokken Stibbe-advocaten tegen de Staat. Stibbe verwacht dat de Hoge Raad in de eerste helft van 2024 daarover uitspraak doet. De lopende tuchtrechtelijke procedures tegen individuele betrokkenen buiten het OM worden ook voortgezet. nieuws Op een druk verkeersplein in Utrecht is sinds kort een muurschildering met artikel 1 van de Grondwet te zien. Het initiatief ertoe werd genomen door twee rechtenstudenten. De Grondwet is hartstikke belangrijk, en zeker de boodschap van artikel 1 dat iedereen gelijk behandeld moet worden, aldus masterstudent Marc Hanna. “Lang niet iedereen heeft besef van de Grondwet, vooral jongeren niet. Wij wilden het belang ervan graag uitdragen en kwamen op het idee van een muurschildering. Dat is iets dat aanspreekt in deze tijd, met een bronzen beeld hoef je niet meer aan te komen.” Hij en medestudent Giel Heeringa raakten tijdens een tweedejaarscollege constitutioneel recht enthousiast over de Grondwet. Oud-politicus en oud-hoogleraar Bas de Gaay Fortman was als spreker uitgenodigd. “Hij vertelde heel bevlogen over de Grondwet.” Na een verdiepende opdracht ontstond het plan voor de muurschildering. Op creatief gebied kregen de studenten bijstand van Pauline Phoa, docent Europees recht aan de Universiteit Utrecht, maar ook beeldend kunstenaar. Ze wilden tot uitdrukking laten komen dat de Grondwet een kostbaar bezit is, waar voorzichtig mee moet worden omgegaan. En dat de Grondwet door vele handen moet worden gedragen. GESPREKKEN OVER DE GRONDWET Kunstenaarscollectief De Strakke Hand ging met de ideeën aan de slag op een zijgevel van een aantal huizen aan het Westplein, vlakbij station Utrecht Centraal. Hanna en Heeringa zijn erg blij met het eindresultaat. Hanna: “Wat ook leuk is: er staan regelmatig mensen naar de schildering te kijken. Ik kom er langs als ik van de universiteit naar huis fiets, en heb al een paar met mensen gesprekken over de Grondwet gevoerd. Laatst zei iemand: ‘Dit is vrede, dit zou iedereen die de kans loopt gediscrimineerd te worden moeten zien.’ Mooi toch?” (KR) ARTIKEL 1 VAN DE GRONDWET ALS MUURSCHILDERING FOTO: IVAR PEL Giel Heeringa (links) en Marc Hanna voor de muurschildering

10 / Mr. 5 2023 nieuws Sneakers onder een toga dragen, kan dat wel voor advocaten? Of zijn hakken beter? Advocaten zijn er nog niet helemaal uit. Omgevingsrechtadvocaat Anne Marie Ferwerda (Zirm Advocaten) stelde de vraag op LinkedIn. Zelf was ze wel klaar met ‘pijnlijke stiletto’s’ en draagt voortaan sneakers. “Alsof de vrouwelijke advocaat hoge hakken moet dragen om te bewijzen dat ze ballen heeft. Mijn cliënten hebben niks aan stiletto’s in de rechtszaal. Die willen gewoon een goede advocaat. En dat gaat met gympen net zo goed, zo niet veel beter.” “Absoluut eens”, reageert cassatieadvocaat Vivien Rorsch. “Je loopt makkelijker en sneller en het is veel leuker om zaken te winnen terwijl je vet coole sneakers aan hebt en helemaal jezelf mag zijn.” Maar volgens advocatencoach Rüna Honig kan informele kleding afbreuk doen aan de geloofwaardigheid en het gezag van advocaten. “Uit diverse onderzoeken blijkt dat we onbewust veel waarde toekennen aan formele kleding. Informele kleding beoordelen we onbewust negatiever als het om gezag, autoriteit en impact gaat. En daar gaat het bij juristen om. Dan misschien geen hoge hak en geen sneakers, maar een hippe schoen met een lage hak.” Legal contract manager Penny van der Heijden kiest een tussenpositie: “Gympen of hakken, het maakt niet uit als jij je er maar goed bij voelt. Draag wat je mooi en fijn vindt. Supergoed om clichés bespreekbaar te maken. Maak hier vooral je eigen keuzes in.” (MK) De rechtbank Limburg geeft toestemming voor het gebruik van genealogische DNA-databanken voor verwantschapsonderzoek in twee coldcasezaken. Openbaar Ministerie, politie en het Nederlands Forensisch Instituut hopen hiermee, nadat dat met andere opsporingsmiddelen niet is gelukt, een doorbraak te forceren in twee vastgelopen zaken. Beide onderzoeken – naar een moordoverval en naar een onbekende overleden vrouw – worden geleid door Dave Mattheijs, officier van justitie in Limburg. “In deze cold cases gaat het om ernstige feiten en is voldoende DNAmateriaal aanwezig om geschikte profielen te maken. Via deze pilot hopen het OM en het coldcaseteam van de politie verwanten te vinden van het onbekende slachtoffer en de onbekende verdachte, zodat we de nabestaanden eindelijk duidelijkheid kunnen geven.” Bij het aanvullend stamboomonderzoek wordt, zo benadrukt het OM, de privacy gewaarborgd. De databanken die worden gebruikt voor het onderzoek zijn gevestigd in Amerika. Het overgrote deel van de personen in deze databanken heeft een Noordwest-Europese herkomst, waardoor ze ook goed bruikbaar zijn voor Nederlandse strafzaken. GYMPEN OF HAKKEN ONDER TOGA? COLDCASEONDERZOEK VIA STAMBOOMDATABANKEN WIELRENNENDE ADVOCATEN OOK KOPJE ONDER BIJ DE RECHTER tief smalle dijk was dit een “onveilige combinatie van snelheid en afstand”. Wat de schade is kan daardoor in het midden blijven, maar de kantonrechter geeft nog wel aan dat de gevorderde schade veel te hoog is: de advocaten hadden daarbij moeten uitgaan van de economische dagwaarde op de dag van het ongeval, niet van een “splinternieuw frame”. BEPERKTE BEWIJSMOGELIJKHEDEN De kantonrechter merkt ook nog op dat de advocaten bij het instellen van hun vordering zijn voorbijgegaan aan hun beperkte bewijsmogelijkheden. De in het water gevallen advocaat heeft ter zitting gezegd dat hij de hond überhaupt niet heeft gezien, terwijl getuigen eerder al hadden verklaard dat de hond kort was aangelijnd en geen onverwachte bewegingen heeft gemaakt. De kantonrechter snapt dan ook niet waarom de advocaten deze vordering hebben ingesteld, ten koste van de hondeneigenaar, en − zoals hij daar fijntjes aan toevoegt − ook ten koste van de Rechtspraak. Twee advocaten die de eigenaar van een hond voor de schade aan hun racefietsen wilden laten opdraaien nadat een van hen in de Amstel was beland, krijgen nul op het rekest bij de rechter. Hadden ze maar niet zo hard en dicht op elkaar moeten fietsen. De kantoorgenoten fietsen op een zondagmiddag op de Amsteldijk in Amsterdam als een van hen schrikt van een tegemoetkomende aangelijnde hond. Hij wijkt uit, remt abrupt en komt in de grasstrook tussen weg en water tot stilstand. De ander botst tegen hem op en belandt met racefiets en al in de Amstel. De advocaten zeggen ruim 5200 euro schade te hebben geleden en stellen de hondeneigenaar aansprakelijk. De kantonrechter oordeelt dat hem geen verwijt te maken valt. De schade is ontstaan doordat de achterste wielrenner, die de hond niet heeft gezien, op de voorste botste. En daarvoor is hij zelf verantwoordelijk: hij reed 26 kilometer per uur en hield maar één of anderhalve meter afstand van zijn kantoorgenoot. Op de rela-

Wilt u altijd op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen en voorop lopen in uw vakgebied? Met het Altijd scherp-abonnement van het CPO kiest u 12 maanden lang onbeperkt uit ons aanbod. U kunt cursussen op locatie combineren met onze webinars. Zo blijft u altijd scherp. Voor een vaste en scherpe prijs. Meer info en aanmelden: www.cpo.nl/altijdscherp ONBEPERKT TOEGANG TOT ONZE CURSUSSEN EN WEBINARS ALTIJD UP-TO-DATE IN UW VAKGEBIED MET ONZE TOPDOCENTEN BENT U ZEKER VAN UW ZAAK VOOR EEN VASTE EN SCHERPE PRIJS Een jaar lang onbeperkt cursussen en webinars volgen Al meer dan 400 juristen gingen u voor Waardering abonnement: 8+ Meer dan 150 cursussen en webinars Abonnees volgen gemiddeld 6 cursussen per jaar ALTIJD SCHERP abonnement € 1.500,-

12 / Mr. 5 2023 Dit is een selectie van de uitspraken die de meesters van de week deden op www.mr-online.nl. MEESTERS VAN DE WEEK meesters van de week Was het een goed idee, merkenrechten inzetten om oorlogsschade te verhalen? “De plotse confiscatie van 20.000 merken was ondoordacht en veel te rigoureus: de Stichting Vijandelijke Octrooien en Merken raakte hierdoor bijna direct verstrikt in een Gordiaanse knoop. Mede door de economische afhankelijkheid van Duitsland en de economische functies van het merk was het meestal niet goed mogelijk de merken te exploiteren zonder Nederlandse nevenschade. Het merkenrecht had namelijk ook destijds al de herkomst- en goodwillfunctie. Het diende dus niet alleen de ‘vijandelijke’ Duitse merkhouder, maar ook de Nederlandse economie en consument. Dit betekent overigens niet dat de confiscatie van enkele specifieke merken niet verstandig was, maar dit waren spelden in een hooiberg.” 28 AUGUSTUS CHARLOTTE VRENDENBARG Charlotte Vrendenbarg is sinds 1 september hoogleraar Burgerlijk recht, in het bijzonder Intellectueel Eigendomsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen. U probeert intellectueel eigendom te verbinden aan duurzaamheid. Hoe moeten we dat zien? “IE en duurzaamheid zijn al sterk verbonden, maar aan het verband wordt nog weinig aandacht besteed. Ik wil daar verandering in brengen. Heel concreet richt ik mij bijvoorbeeld tegen de standaard vernietiging op grote schaal van namaakproducten. Ik onderzoek hoe de IE-praktijk kan verduurzamen. Abstracter is de vraag of, en zo ja hoe, duurzame innovatie vanuit het IE-systeem gestimuleerd kan worden. In de Westerse wereld moeten we bovendien minder produceren en consumeren en meer gaan hergebruiken. In hoeverre vraagt dat om een andere benadering of zelfs herziening van het IE-systeem? Kortom, ik zal mij niet gaan vervelen in Nijmegen!” 4 SEPTEMBER BOUKE BOERSMA Bouke Boersma (hoofd van Houthoff New York) rende in de eerste week van september van de Canadese grens naar Manhattan om geld op te halen voor een zieke vriend. In een week tijd gaat u 399 mijl afleggen (± 640 kilometer), twee marathons per dag. Wat voor training gaat vooraf aan zo’n enorme inspanning? “De training heb ik in zo’n vier maanden trapsgewijs opgebouwd met een piekbelasting van 175 kilometer per week, het leeuwendeel daarvan ren ik in een rustig tempo pendelend tussen mijn appartement in Brooklyn en het kantoor van Houthoff op Rockefeller Plaza. Ik heb al wel ervaring opgedaan met extreme races. Zo rende ik vorig jaar de Marathon des Sables. Die race bestaat uit zes marathons in de Sahara-woestijn in Marokko, waarbij je al je spullen zelf moet dragen. De natuur, sfeer tussen deelnemers en inspanning waren onvergetelijk.” 11 SEPTEMBER MICHIEL SMIT Promovendus Michiel Smit (Universiteit Leiden) hield tijdens het alumni-evenement Leiden Revisited een lezing over zijn afstudeeronderzoek naar de onteigening van ‘vijandelijke’ (Duitse) merken na de Tweede Wereldoorlog. Charlotte Vrendenbarg Bouke Boersma Michiel Smit Stefano Nocco Nienke de Bruijn Wessel Geursen

MR. 5 2023 / 13 meesters van de week 18 SEPTEMBER STEFANO NOCCO Stefano Nocco (Buik & Van der Horst Gerechtsdeurwaarders) treft als hij een exploot of ander stuk moet betekenen steeds vaker ‘autonomen’ of ‘soevereinen’ – schuldenaren die de Nederlandse wet niet erkennen. Hoe merkt u het als u met een autonome schuldenaar te maken heeft? “Laat ik eerst duidelijk maken dat deze mensen niet werkelijk autonoom zijn, ook al noemen ze zich zo. Waar de toename door komt weten we niet, maar opvallend is wel dat het verhaal dat ze houden steeds langs dezelfde lijnen loopt. Dat uit zich aan de deur door het voeren van een ‘juridische’ discussie met mij, waarvan de argumenten die worden aangedragen feitelijk onjuist zijn. Na mijn bezoek ontvangen we vervolgens vaak brieven, waarbij mijn exploot bijvoorbeeld retour afzender wordt gestuurd en waarin wordt ‘onderbouwd’ waarom de rechtsstaat en de Grondwet niet bestaan. Het lijkt er sterk op dat ze een soort procedé volgen dat onderling of via internet wordt verspreid. Deze mensen worden daardoor misleid, op het verkeerde been gezet door desinformatie. We horen ook verhalen dat er pakketten worden verkocht met zogenaamd ‘juridisch advies’. Dan zou het zelfs neerkomen op oplichting.” 25 SEPTEMBER NIENKE DE BRUIJN Nienke de Bruijn (bureau Brandeis) deed mee aan de European Human Rights Oratory Competition van de Fédération des Barreaux d’Europe. Wat vond u van het onderwerp van de wedstrijd, ‘The situation of women’s human rights in the world today’? “Ik vind het een prachtig onderwerp. Het is niet alleen super belangrijk, maar ook een onderwerp dat mij erg aan het hart gaat. Mijn oma zette zich in voor vrouwenrechten − ook toen het nog niet hip was − en durfde hiervoor tegen de gevestigde orde in te gaan, ook als dat risico’s opleverde. Dat heb ik in mijn speech verwerkt. Ik was stiekem wel heel trots dat ik een klein beetje van het vuur dat in haar brandde aan de zaal mocht overbrengen. De appel valt toch niet heel ver van de boom…” 2 OKTOBER WESSEL GEURSEN Wessel Geursen (Autoriteit Consument & Markt/buitenpromovendus Vrije Universiteit) schreef op LinkedIn de bijdrage ‘Voorkom verwarring: Koninkrijk als geheel is EU-lidstaat’. Na vijftien jaar onderzoek concludeert u dat het hele Koninkrijk, inclusief de Caribische gebiedsdelen, deel uitmaakt van de Europese Unie. Welke bronnen brachten u tot dit inzicht? “Verschillende, zoals jurisprudentie over lidstaten met autonome regio’s waarin het Hof van Justitie van de Europese Unie steeds oordeelt dat die autonome regio’s onderdeel zijn van een lidstaat en zelf(standig) geen lidstaat zijn. Daarnaast ons Koninkrijksstatuut waaruit blijkt dat buitenlandse zaken een koninkrijksaangelegenheid zijn en de vier landen van ons Koninkrijk daardoor zelf(standig) geen internationale verdragen kunnen sluiten.” • KENT U EEN POTENTIËLE MEESTER VAN DE WEEK? MAIL ONS! INFO@MR-MAGAZINE.NL CPO ACTUALITEITENDAG: VOLG TWEE CURSUSSEN OP ÉÉN DAG Op 9 november 2023 organiseert het CPO voor het eerst de CPO Actualiteitendag. Tijdens deze dag kunnen deelnemers hun eigen cursusprogramma samenstellen en de kennis van hun vakgebied opfrissen. De ontwikkelingen in het recht volgen elkaar in rap tempo op. Het is voor juristen zaak om goed op de hoogte te blijven. Daarom organiseert het CPO op 9 november 2023 in Van der Valk Zuidas te Amsterdam de allereerste CPO Actualiteitendag. Juristen kunnen op die manier praktisch, efficiënt en voordelig hun kennis opfrissen. In totaal zijn er zes onderwerpen om uit te kiezen. ’s Ochtends vinden drie actualiteitencursussen plaats: ‘Verzekeringsrecht’, ‘Arbeidsrecht’ en ‘Huurrecht (van woonruimte)’. In de middag staan de actualiteitencursussen ‘Faillissementsrecht’, ‘Burgerlijk procesrecht’ en ‘Bestuursrecht’ op het programma. De deelnemers kiezen hieruit één of twee cursussen. Naast leren staat ook ontmoeting tijdens deze dag centraal. In de middag is er een gezamenlijke lunch, waarbij volop mogelijkheid is om te netwerken met vakgenoten. Na afloop komen de deelnemers bij elkaar voor een drankje. Het tarief is gereduceerd: 325 euro per cursus (in plaats van 459 euro), inclusief catering. Meer info & aanmelden: cpo.nl/actualiteitendag De Mr.-kennispartners zijn bedrijven die diensten, producten en informatie leveren die zijn gericht op de lezers van Mr. Ze hebben elk een eigen pagina op www.mr-online.nl waar onder meer nieuws, productinformatie en blogs van deze organisaties worden geplaatst.

14 / Mr. 5 2023 PERSONALIA 1 13 7 2 14 8 4 16 10 6 18 12 3 15 9 5 17 11 Stabiele, maar competitieve arbeidsmarkt TOBIAS HERWEIJER: “Na een verrassend drukke ‘transferzomer’ is de juridische arbeidsmarkt in september in stabiel vaarwater gekomen. Nog steeds is er veel vraag naar mid-level legal counsels met tussen de vier en acht jaar werkervaring. Deze groep heeft de luxe om heel selectief te zijn in de keuze voor een nieuwe werkgever. Hierbij wordt vooral gekeken naar verantwoordelijkheden, salaris en purpose. Wat betreft vacatures op generalcounselniveau is het relatief rustig. General counsels bekleden relatief lang hun functie en bij vertrek wordt vaak voor interne opvolging. Een opvallende trend is de aandacht die steeds meer bedrijven hebben voor ESG en legal technology. Werd dit in het verleden nog weleens als hype beschouwd, nu zijn het belangrijke pijlers in het bepalen van de strategie van de juridische afdeling. Elk bedrijf gaat hier op zijn eigen manier mee om, uiteraard rekening houdend met de huidige en aanstaande regelgeving, vooral wat betreft ESG.” Tobias Herweijer houdt zich als director bij Taylor Root bezig met Legal & Compliance recruitment. MICHELLE STUIVENBERG- MAKKINJE (1) is 1 juli begonnen als advocaat bij Finway in Amsterdam. Ze is afkomstig van PwC en is gespecialiseerd in financieel recht. DOMINIC BEUMER (2) is sinds 17 juli advocaat bij Rijssenbeek Advocaten in Arnhem. Hij is afkomstig van Douwes De Jonge Advocaten en is gespecialiseerd in appartementsrecht en huurrecht. PAUL LOEB (3) is sinds 1 september partner bij Greenberg Traurig. Daarvoor werkte hij bij NautaDutilh. Loeb is gespecialiseerd in real estate. THOMAS WELSCHEN (4) is 1 september begonnen als partner bij Penrose in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij act Fort advocaten en was enige tijd zelfstandig gevestigd advocaat. Welschen is gespecialiseerd in corporate en commercial litigation. SANNE VAN DER POEL (5) is 1 september begonnen als advocaat bij Banning Advocaten in ‘s-Hertogenbosch. Ze is afkomstig van Dekker & Smits Advocaten en is gespecialiseerd in familie- en erfrecht. GUIDO VERGOUWEN (6) is sinds 1 september partner bij Lindenbaum in Eindhoven. Daarvoor werkte hij bij AKD. Vergouwen is gespecialiseerd in corporate litigation. GEORGE DRIESSEN (7), KIM VAN WESEL (8) en DANIËL VERDUIN (9) zijn 1 september begonnen als respectievelijk partner, counsel en associate bij Simmons & Simmons. Ze waren daarvoor alle drie werkzaam bij HVG Law en zijn gespecialiseerd in dispute resolution. SEBASTIAAN VAN TRIEST (10) is per 1 september begonnen als head of culture & integrity bij Loyens & Loeff. Hij was corporate ethics & compliance officer bij SHV. WIJNAND BLOM (11) is sinds 1 september partner bij Norton Rose Fulbright. Daarvoor werkte hij bij Eversheds Sutherland. Blom is gespecialiseerd in arbeidsrecht. MARIT VAN DER POOL (12) is per 1 september benoemd tot partner bij Kennedy Van der Laan in Amsterdam. Van der Pool is gespecialiseerd in verzekeringen en aansprakelijkheid. DUCO POSTMA (13) is per 1 oktober begonnen als partner bij Dentons in Amsterdam. Daarvoor werkte hij bij Allen & Overy. Postma is gespecialiseerd in restructuring. MARK DIJKSTRA (14) is 1 september gestart als advocaat bij GMW advocaten in Den Haag. Hij is afkomstig van Goldman Sachs (voormalig NN Investment Partners). Dijkstra is gespecialiseerd in arbeidsrecht. MONIQUE VAN DER LINDEN (15) en ROGIER VAN DER STRUIJK (16) zijn per 1 juli benoemd tot counsel bij Stibbe. Van der Linden is gespecialiseerd in criminal law and enforcement, Van der Struijk in tax. SHERALYN HEIDEMAN (17) is 15 september begonnen bij Cox Ten Bruggencate Advocaten in Amsterdam. Ze werkte daarvoor bij Van Traa Advocaten en is gespecialiseerd in verzekering en aansprakelijkheid. WESLEY BOLDEWIJN (18), partner in de belastingpraktijk, is door Dentons aangesteld als co-head van de Europese Technology, Media and Telecommunications groep. Hij vervult deze rol samen met de in Warschau gevestigde Karol Laskowski. Van Benthem & Keulen heeft per 1 oktober GIJS VAN WIJGERDEN benoemd tot chief executive officer en DAVE VENMANS tot chief operations officer. Zij volgen managing director Johan Koggink op en vormen met Wouter Koelewijn, Alice van der Schee en Steven Storm het dagelijks bestuur. Koggink blijft nog tot 1 augustus 2024 als commercieel adviseur verbonden aan Van Benthem & Keulen. Wilt u een overstap melden? Dat kan via het aanmeldformulier op de site: www.mr-online.nl/meld-een-carriereswitch/ 1 2 3 Legal counsel – Maritime Commercial legal counsel Legal counsel – Regulatory De drie meest gevraagde juridische specialismen: arbeidsthermometer

MR. 5 2023 / 15 te horen hoe de huidige generatie jonge advocaten het werk ervaart en in elk gesprek leer ik ook iets over mezelf. Daarnaast ben ik me er nog meer bewust van geworden hoe belangrijk het is om goed te luisteren, ook als advocaat.” JUDITH JANSEN is sinds 14 augustus advocaat bij Maverick Advocaten in Amsterdam. Daarvoor was ze verbonden aan Defares. Jansen is gespecialiseerd in het Europees en Nederlands mededingingsrecht en bestuursrecht. Toen ze de advocatuur instapte, wist ze goed wat ze wilde: “Werken aan complexe, uitdagende zaken en zo goed mogelijk worden in mijn vak. Ik nam me voor om mijn uiterste best te doen, zoveel mogelijk te leren en me te blijven ontwikkelen. Het voornemen om me te blijven ontwikkelen en een zo goed mogelijke advocaat te worden, heb ik absoluut nog steeds. Wel heb ik in de afgelopen jaren geleerd dat hard werken niet alles is, en dat – juist om het beste uit mezelf te halen – ontspanning en plezier ook ontzettend belangrijk zijn.” MATHIJS TERWINDT is per 1 juni overgestapt van het Hoogheemraadschap van Delfland naar Royal HaskoningDHV in Den Haag, waar hij senior legal consultant is. Terwindt is gespecialiseerd in omgevingsrecht en waterrecht. “Royal HaskoningDHV is vooral bekend vanwege haar technische expertise en projectmanagement, ook op het gebied van de fysieke leefomgeving. Minder mensen weten dat er ook een stevige juridische afdeling werkt aan het mogelijk maken van projecten. Ik vind werken in een omgeving met zowel juristen, projectmanagers als technische experts de ideale combinatie.” RIËLLE OSEPA is sinds 1 juli 2023 als juridisch adviseur verbonden aan Hooghiemstra & Partners in Den Haag. Zij is gespecialiseerd in civiel recht. Hiervoor was ze advocaat bij VANEPS op Curaçao. Tijdens een vakantie in New York moest Osepa vanwege corona een aantal dagen in quarantaine blijven. “Dat gaf mij de tijd om tot nieuwe ideeën te komen. Je realiseert dan dat het leven kort is en dat je van elke dag moet genieten.” Ze wilde iets nieuws gaan doen en besloot naar Nederland te emigreren, en van de advocatuur over te stappen naar de adviespraktijk. “De beroepsopleiding voor de advocatuur op Curaçao wordt door de Nederlandse Orde van Advocaten niet erkend.” IRENE HOFHUIS is per 1 september overgestapt van act Fort Advocaten naar Van der Feltz advocaten in Den Haag. Ze is gespecialiseerd in het vastgoedrecht, met een focus op het huurrecht. “Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in menselijk gedrag en heb overwogen psychologie te studeren. Als advocaat komt die belangstelling ook van pas. Het is natuurlijk een heel inhoudelijk vak, maar voor een groot deel ook ‘mensenwerk´. Een paar jaar geleden heb ik een coachingsopleiding gedaan, waarna ik advocaat-stagiaires ben gaan coachen. Ik vind dit erg leuk om te doen. Het is interessant en leuk om Mr. overstappers In de rubriek Overstap van de week op onze site komt elke week een jurist aan het woord die een nieuwe baan heeft. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op https://www.mr-online.nl/ mrs-van-de-week/overstapmr-van-de-week/. NGB ACTIVITEITEN Dé beroepsvereniging van bedrijfsjuristen organiseert in november weer interessante bijeenkomsten voor haar leden: • 8 november: Masterclass Meesterlijk Leiderschap, door Barbara Roëll en Caroline Gerding van DRB, speciaal voor NGB-leden; • 9 november: Externe Legal Services en de toekomst. Op deze NGB Najaarsbijeenkomst in Utrecht presenteren we de resultaten van de Nationale Enquête Bedrijfsjuristen. Sprekers: Douwe Groenevelt (ASML) en Ivar Timmer (Legal Tech Lab). Meer informatie, activiteiten & aanmelden (alleen voor leden) via ngb.nl/agenda Lid worden? ngb.nl/word-lid De afgelopen tijd werden weer tal van nuttige tips over werk gedeeld in de rubriek Skills & Capabilities op www.mr-online.nl. Door met klanten in discussie te gaan, jaag je ze echt weg. Je kunt nog zo gelijk hebben, nobody likes a smart ass. Moet je dan een klant altijd gelijk geven? Duh, uiteraard niet. Lees de blog van Marijn Rooijmans (WeLegalNetwork). “Dus in plaats van de discussie aan te gaan om je klant te overtuigen, sla je dat gewoon over. Begin gewoon met het probleem op te lossen. Kan of wil je dat probleem niet oplossen? Ja, leef je dan gerust uit en ga de discussie aan. Maar discussieer alleen met klanten waar je graag vanaf wilt.” Je ontkomt er in de juridische praktijk niet aan: een spoedje hier, een klusje daar, onvoorziene zaken, die je dagplanning in de war schoppen. Hoe ga je daarmee om? Volgens coach en vaardigheidstrainer Rüna Honig is daar een simpele oplossing voor: een tijdbuffer. Dat betekent dat je niet je hele dag volplant, maar tijd vrijhoudt om onverwachte zaken te kunnen opvangen. Een soort kreukelzone in je agenda dus. Dat zorgt ervoor dat je dagen niet langer worden dan gepland. Ook een tip van Honig: een onderhoudsbuffer: een tijdblok in je weekplanning beschikbaar houden om kleine klusjes en onafgemaakte taken, waar je niet eerder aan toe bent gekomen, alsnog weg te werken. SKILLS & CAPABILITIES beter werk

16 / Mr. 5 2023 LEES DE COMPLETE STUKKEN OP WWW.MR-ONLINE.NL/STUDENTEN. SUGGESTIES VOOR STARTERS OF STAGIAIRS? INFO@MR-STUDENTEN.NL STUDENT-STAGIAIR VAN DE WEEK STARTER VAN DE WEEK Op www.mr-online.nl/studenten staan elke dag nieuwe berichten over studie en studentenleven, gemaakt voor en door de ambitieuze rechtenstudent. Op deze pagina een selectie. mr. studenten VAN DE SITE: ZO VERDEDIG JE JE SCRIPTIE MET SUCCES Rosalie van Soelen (23) studeert civiel recht aan de Universiteit Leiden en verwacht dat eind dit jaar af te ronden. Ze liep stage bij de commercial litigation-praktijk van Stibbe in Amsterdam. Noem eens iets bijzonders dat je tijdens je stage hebt gedaan? “Het leukste vond ik dat mij op een gegeven moment gevraagd werd om een concept op te stellen voor een stukje in een akte in een grote zaak. Als student-stagiair(e) ben je normaal gesproken toch meer bezig met het (geheel niet onbelangrijke) achtergrondwerk. Het daadwerkelijk schrijven van een deel in een processtuk is echter een hele andere ervaring die smaakt naar meer.” Jorinde Kwakkernaat (25) is begonnen als advocaat bij Nysingh. Ze is aan de Radboud Universiteit in 2021 afgestudeerd op strategic management en in 2023 cum laude in het burgerlijk recht. Wat is je leukste ervaring tot nu toe? “Mijn beëdiging. Aanvankelijk voelde het niet zo speciaal, maar op de dag zelf begon het wel te kriebelen. Vooral toen ik samen met mijn kantoorgenoot en nog zeven anderen in toga op de gang stond en als ‘meester Kwakkernaat’ de zittingszaal in werd geroepen, waar kantoorgenoten en familieleden zaten, voelde dat toch wel erg speciaal.” En valt er ook iets tegen? “Eigenlijk niet! Als ik iets moet noemen is het de overgang van ‘vrije’ student die alleen een scriptie hoeft te schrijven naar fulltime werken. Ik merkte echter al vrij snel dat het werken voor cliënten aan interessante zaken en de gezelligheid op kantoor dat meer dan goed maken.” Na het verdedigen van twee masterscripties (voor rechten en voor bedrijfskunde), heeft Mr.-ambassadeur Bettine Wils (Radboud Universiteit Nijmegen) wel wat tips hoe je dat succesvol kunt doen. 1. Ken je scriptie van voor tot achter en terug Lees je scriptie van tevoren nog een (paar) keer door, zodat je weer goed weet wat je hebt geschreven. Voor de zekerheid had ik beide keren mijn scriptie ook geprint meegenomen, zodat ik altijd nog even kon kijken. 2. Ken de examinatoren Ter voorbereiding heb ik bekeken waar de vragenstellende docenten recentelijk over hadden gepubliceerd. Indien relevant voor het onderwerp van je scriptie kun je deze artikelen doorlezen, zodat je hun vakgebied en recente werk kent. De kans bestaat dat ze over deze onderwerpen een vraag stellen. 3. Kijk of er nog nieuwe recente jurisprudentie of literatuur over je onderwerp is Er kan sinds het schrijven van je scriptie best nog nieuwe literatuur over je onderwerp zijn verschenen. Ook kan recente literatuur je helpen om je scriptie in een bredere context te plaatsen. Bij mijn verdedigingen was beide keren de maatschappelijke relevantie een belangrijk punt. 4. Denk rustig na voordat je antwoord geeft Je mag gewoon rustig nadenken voordat je antwoord geeft! Vaak kun je dan met een beter gestructureerd antwoord komen, en dan wek je sneller de indruk dat je boven de stof staat. 5. Neem iets te drinken mee Je moet behoorlijk veel praten bij zo’n verdediging. Ook is het prettig om een slokje te kunnen nemen als je even rustig moet nadenken over een vraag. THOSE WERE THE DAYS: PAMELA GULDIE TIPS VOOR HET VERDEDIGEN VAN JE SCRIPTIE 5 Pamela Guldie blikt terug op haar studietijd in Leiden, van 1991 tot 1998. Naast rechten studeerde ze ook Japanse taal en cultuur. Ze was jarenlang officier van justitie en werkt nu parttime bij opleidingsinstituut SSR. Samen met Ernestine Hoegen schreef ze de roman Tegenspraak, over de opleiding tot magistraat. Wat was uw favoriete en wat uw minst favoriete vak? “Favoriet was zonder enige twijfel rechtsgeschiedenis, minst favoriet staats- en bestuursrecht. Het grotere geheel ontging me, terwijl ik dat nu juist heel fascinerend vind. Strafrecht vond ik ook niet optimaal trouwens, best geestig achteraf. Civiel recht vond ik wel heel boeiend. Vooral van die leerstukken als ongerechtvaardigde verrijking en onverschuldigde betaling. Ik ben dan ook civielrechtelijk afgestudeerd.”

MR. 5 2023 / 17 SNELRECHT snelrecht Snel op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen in het recht? Ook daarvoor kunt u in Mr. terecht. In de rubriek Snelrecht belichten vooraanstaande juristen periodiek de ontwikkelingen op hun rechtsgebied. Hier samenvattingen van de bijdragen die de afgelopen tijd op de site verschenen. De uitgebreide versies én nieuwe bijdragen kunt u vinden op www.mr-online.nl/overzicht-snelrecht/ BESTUURSRECHT De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft onlangs haar jurisprudentie bijgesteld: een gedoogverklaring voor coffeeshops wordt toch gelijkgesteld met een besluit. Goede zaak, vinden Tom Barkhuysen (Stibbe/Universiteit Leiden) en Jan Reinier van Angeren (Stibbe). Ze merken daarbij op dat het mogelijk wel betekent dat ook andere jurisprudentie zal moeten worden bijgesteld. FINANCIEEL RECHT De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), een nieuwe Europese Richtlijn, zal volop brandstof zijn voor een explosie van juridische procedures over klimaat en mensenrechten. En dat gaat verder dan je op het eerste gezicht denkt, aldus William Schonewille (BarentsKrans). HUURRECHT De door de kantonrechter Amsterdam ontwikkelde lijn in de jurisprudentie dat eenzijdige huurprijswijzigingsbedingen in strijd kunnen zijn met de Richtlijn Oneerlijke Bedingen zet door, melden Nathalie Amiel (Houthoff) en Ivette Mol (Law & Pepper). Ook bespreken ze een uitspraak van de Hoge Raad, die overweegt dat voor de renovatievergoeding onder verhuizen ook logeren kan vallen. PENSIOENRECHT Een werkgever mag een arbeidsovereenkomst opzeggen in verband met of na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, mits deze is aangegaan vóór het bereiken van die leeftijd. Dat blijkt uit een recente uitspraak van de rechtbank Zeeland-West-Brabant. Henny van den Hurk (Gommer & Partners Pensioen Advocaten) schrijft erover. GEZONDHEIDSRECHT De vernieuwde Gedragscode Openheid Medische Incidenten beoogt te bewerkstelligen dat op een redelijke, rechtvaardige en voortvarende manier wordt omgegaan met situaties waarin een patiënt wordt geconfronteerd met een medisch incident. Hierbij wordt gestreefd naar een klimaat van wederzijds vertrouwen, transparantie en samenwerking. Oswald Nunes (KBS Advocaten) bespreekt een aantal in het oog springende punten uit de gedragscode. ARBEIDSRECHT Het is niet aan de werkgever om voorwaarden te verbinden aan een ongeclausuleerde rechterlijke beschikking, blijkt uit een uitspraak van het gerechtshof Amsterdam waarover Yvette Dissel (Boontje Advocaten & Mediators) schrijft. Door de weigerachtige houding van de werkgever is de arbeidsverhouding tussen partijen ernstig en duurzaam verstoord geraakt en daarom dient de arbeidsovereenkomst te eindigen. Aangezien dit de werkgever ernstig kan worden verweten, heeft de werknemer recht op een billijke vergoeding. AANBESTEDINGSRECHT Er is een wijziging van de Aanbestedingswet met betrekking tot de rechtsbescherming in aanbestedingen ter consultatie voorgelegd. Het wetsvoorstel beoogt door middel van een laagdrempelige klachtenprocedure de rechtsbescherming van participanten aan een aanbesteding te verbeteren. Daarnaast worden de motiveringseisen van selectie- en gunningsbeslissingen verstevigd. Hiermee beoogt de wetgever wat meer balans te brengen tussen de positie van een aanbesteder en die van een participant, aldus Babette Blaisse- Verkooijen en Oscar van der Pol (Pot Jonker Advocaten).

DÉ PARTNER VOOR DE ADVOCATUUR Bahialaan 500A • 3065 WC Rotterdam • 010 - 820 88 16 • opdracht@vdk-gdw.nl www.vdk-gdw.nl Wij zijn een ambitieus gerechtsdeurwaarderskantoor en dé partner voor de advocatuur. Wij staan voor een accurate behandeling van uw opdrachten, een vast contactpersoon voor uw vragen en natuurlijk het zeer snel betekenen van uw exploten door heel Nederland.

18 / Mr. 5 2023 interview

MR. 5 2023 / 19 interview ‘DEBAT NOODZAKELIJK OVER GRENZEN VAN DATAHONGER’ Het is een groot geheim hoe de inlichtingendiensten opereren. Wel wordt op hun werk toezicht gehouden, onder andere door de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Daar is Jan-Jaap Oerlemans onderzoeker; tevens is hij bijzonder hoogleraar Inlichtingen en recht aan de Universiteit Utrecht. “Het is denkbaar dat Russische inlichtingendiensten voorbereidingen treffen om hier sabotage te plegen op bijvoorbeeld de energievoorziening of om te spioneren.” door Michel Knapen foto’s Chantal Ariëns

20 / Mr. 5 2023 interview “OVERHEIDSACTIES MOET JE GOED REGULEREN; DE MAATSTAF VAN RUSLAND WILLEN WE NIET” Zelfs zijn vrienden weten niet precies waar hij zich mee bezighoudt. “Die weten waar ik werk, niet wat ik daar doe.” Dat u werkt bij de CTIVD staat op LinkedIn. “Eerst niet, ik heb het nu toch vermeld, omdat het ook standaard onder mijn publicaties staat. Maar ik moest er toch over nadenken, want ook buitenlandse inlichtingendiensten kijken op LinkedIn. Zij kunnen zo zien wie er bij de diensten werken of mogelijk staatsgeheimen kennen. Ik kan dan in zoekresultaten verschijnen. Daar moet je rekening mee houden.” Wat mag u vertellen over uw werk bij de CTIVD? “Niet zo veel. Het is al snel staatsgeheime informatie. Op onze website staan wel recente onderzoeken en dan zien lezers wat we doen. Ik kan niet zeggen bij welk onderzoek ik betrokken ben.” In een vergaderzaal van de Raad van State praat Mr. met Jan-Jaap Oerlemans, onderzoeker bij de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Die commissie zit ook in het gebouw van de Raad van State, in een afgeschermd gedeelte. De commissie heeft verder niks met de Raad van State te maken, ze maakt alleen gebruik van enkele kantoorruimtes. Daar afspreken kan niet. Zo mogen journalisten geen opnameapparatuur mee naar binnen nemen. Zelfs geen mobiele telefoon? “Ik kan niets zeggen over onze beveiliging.” BIJZONDERE BEVOEGDHEDEN ‘Ik kan hierover eigenlijk niks zeggen’ is een zinnetje dat tijdens het interview vaker wordt uitgesproken bij vragen over de CTIVD. Oerlemans’ werkzaamheden – onderzoeker bij de CTIVD en een dag per week bijzonder hoogleraar Inlichtingen en recht aan de Universiteit Utrecht – spelen zich af in de wereld van de inlichtingendiensten, en zijn daarmee zwaar vertrouwelijk en geheim. Als hoogleraar werkt hij aan publicaties, geeft hij gastcolleges en lezingen (geen regulier onderwijs) en begeleidt een promovenda. Zijn artikelen en boeken gaan met name over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en cybercriminaliteit. Bij de CTIVD werken ruim twintig mensen, dat mag hij nog net zeggen. Oerlemans houdt zich vooral bezig met rechtmatigheidstoezicht: onderzoeken of de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) hun bevoegdheden wel volgens het boekje uitoefenen. Zij hebben bijzondere bevoegdheden zoals hacken en tappen, en algemene bevoegdheden zoals openbronnenonderzoek op internet, informanten inzetten en het bevragen van overheidsinstellingen. Dit alles is geregeld in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). De CTIVD moet worden onderscheiden van een andere toezichthouder, de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB): deze toetst of de toestemming van de minister voor de inzet van bijvoorbeeld een hackbevoegdheid wel rechtmatig is. Dit is een toetsing vooraf, de CTIVD toetst tijdens het inzetten van een bevoegdheid en achteraf. Er wordt daarbij ook gekeken naar gegevensverwerking: zoals de Autoriteit Persoonsgegevens toezicht houdt op de gegevensverwerking uit de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), zo gebruikt de CTIVD de Wiv als kader. “Achteraf kunnen we onderzoeken hoe vaak een bevoegdheid is ingezet en hoe gegevens zijn verwerkt, en of dat volgens de regels van de Wiv verliep. Daarover rapporteren we aan het parlement.” De rechtmatigheidsonderzoeken die de CTIVD uitvoert komen voort uit eigen initiatief, of door aandacht in de media. Ook het parlement kan de CTIVD vragen iets uit zoeken. Zo werd de CTIVD gevraagd na te gaan wat de inlichtingendiensten wisten voorafgaand aan het neerhalen van de MH17. In zijn wetenschappelijk onderzoek kijkt Oerlemans ook hoe de politie haar hackbevoegdheid inzet. “Toen ik mijn eerste artikel daarover schreef, ruim twaalf jaar geleden, was daarvoor nog geen wettelijke grondslag, nu inmiddels wel. Een telefoon hacken is bijvoorbeeld tegenwoordig toegestaan, maar nu is duidelijk dat de politie samen met de Fransen ook honderden miljoenen gegevens (in bulk) bij een internetserviceprovider heeft verzameld. Dat verandert de context en de impact op fundamentele rechten. Er valt nog genoeg te onderzoeken.” DIGITALE OPSPORING Als leerling op de middelbare school kan Jan-Jaap Oerlemans dit allemaal niet voorzien. De rechtenstudie in Leiden, tja, je moet toch wat na het vwo. De eerste twee jaar kan hij zich niet echt in het juridische domein verplaatsen, de studie interesseert hem maar matig. Er is veel afleiding bij de gezelligheidsverenigingen en bijna dagelijks een paar uur gamen is ook niet bevorderlijk voor een duik in de boeken. Het recht gaat voor hem meer leven als hij vrijwilliger wordt bij de rechtswinkel. Door zijn belangstelling voor informatietechnologie wordt hij student-assistent bij de afdeling IT-recht. Daarna gaat hij hogere cijfers halen, eindelijk ontdekt hij wat hij echt leuk vindt. Voor zijn dubbele master (informatierecht en strafrecht) stapt hij over naar de Universiteit van Amsterdam. Tel je die rechtsgebieden op, dan kom je uit bij cybercriminaliteit en digitale opsporing, waar Oerlemans “echt enthousiast” over werd. “Criminaliteit ontwikkelt zich door digitalisering. Als jurist vraag je je af: is dat strafbaar? En nieuwe, digitale opsporingsmethoden: zijn die legitiem?” Zijn proefschrift ging aanvankelijk over high tech crime, over nieuwe vormen van cybercriminaliteit. Oerlemans kwam er al snel achter: bijna alles ís al strafbaar. “Normale delicten, zoals oplichting, kunnen zowel in de fysieke wereld plaatsvinden als online. Dat was in onze wetten al heel goed geregeld. Waarover nog veel onduidelijkheid bestond, en

RkJQdWJsaXNoZXIy ODY1MjQ=