“In de eerste maanden van de coronacrisis zijn veel rechtszaken niet doorgegaan. Andere, heel urgente rechtszaken zijn wel behandeld, maar dan digitaal of telefonisch. Ondertussen vinden veel zittingen plaats met toepassing van de anderhalve meter maatregel. De rechtspraak heeft dus snel innovatieve maatregelen moeten nemen die mogelijk ook voor de toekomst kansen bieden.
Om de balans op te maken over wat werkt en wat niet, is het nodig in kaart te brengen wat de voor- en nadelen van die maatregelen zijn. Onder de paraplu van het speerpunt Conflict oplossende Instituties van het sectorplan Rechtsgeleerdheid gaan de universiteiten van Leiden, Utrecht en Nijmegen hier samen onderzoek naar doen. Zij richten zich daarbij vooral op zaken in het straf-, vreemdelingen- en civiele jeugdrecht. Het onderzoek inventariseert de problemen die zich voordeden bij de behandeling van rechtszaken, en ook welke maatregelen zijn getroffen om die problemen op te lossen en wat ze betekenen voor de grondrechten van met name kwetsbare rechtzoekenden en hun vertrouwen in de rechtspraak. Deze inzichten kunnen van nut zijn voor de behandeling van zaken bij het voortduren van de crisis, maar ook worden gebruikt om de innovatie binnen de rechtspraak verder te versterken.
Voor het onderzoek worden interviews afgenomen met rechters, advocaten en andere betrokkenen. Ook worden enquêtes gehouden onder rechtzoekenden die tijdens de coronacrisis met de rechtspraak in aanraking zijn gekomen. Onder andere het gebruik van telehoren en videoconferencing tijdens zittingen roept vragen op over de praktische gevolgen hiervan voor bijvoorbeeld het overleg tussen rechtzoekenden en hun advocaat.
De vraag is ook rechtzoekenden dergelijke zittingen ervaren. Voelden ze zich gehoord? Vonden ze dat ze met respect werden behandeld? Kregen ze te maken met technische of andere verbindingsproblemen? Welke voor- en nadelen bracht de inzet van deze technieken met zich mee? Het onderzoek moet inzicht geven in de houdbaarheid van de getroffen maatregelen zowel tijdens de coronacrisis als buiten crisistijd. Welke lessen kunnen worden getrokken voor de inrichting van gerechtelijke procedures in de toekomst? Welke mogelijkheden voor duurzame innovatie dienen zich aan, met name op digitaal vlak?
Het onderzoek wil daarmee bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de Rechtspraak en aan de bescherming van de grondrechten van kwetsbare rechtzoekenden binnen en buiten crisistijd.”
