Misschien is het vragen om moeilijkheden: vanuit de media volgt hier verslag van de manier waarop juristen zich uiten over hun ervaringen met de media. Uw verslaggever is jurist, dat dan weer wel. Afgelopen vrijdag vond in Leiden een congres plaats met als thema Recht en Media. Organisator was het Mordenate College, een vereniging waarvan jaarlijks de vijftien beste propedeusestudenten rechten uit Leiden lid mogen worden. Dit congres was openbaar, dus ook alumni en meer gemiddelde studenten mochten meedenken over vragen als: vormen de media de vierde pijler van de trias politica of versnipperen ze het recht?
Krampachtig transparant
Dat laatste, volgens dagvoorzitter Henk Snijders, hoogleraar burgerlijk (proces)recht in Leiden. En als journalisten juridische kwesties inhoudelijk bespreken, gebeurt dat “erbarmelijk”. Wegens tijdgebrek lezen ze de relevante dossiers niet, hield hij de ruim vijftig aanwezigen voor. Zijn collega straf- en strafprocesrecht Tineke Cleiren haastte zich op te merken dat de media noodzakelijk zijn, maar wel lastig voor de rechterlijke macht. Die probeert aanvallen uit de media te voorkomen door opener en transparanter te worden, maar doet dat “veel te krampachtig” volgens Cleiren. De op tv goed zichtbare naambordjes voor rechters in zitting zijn een brug te ver, vindt ze. “Die rechter zit daar juist onpersoonlijk en kleurloos!”
Recht op vergetelheid
Lokke Moerel, partner bij De Brauw Blackstone Westbroek, besprak de sociale media. De Wet Bescherming Persoonsgegevens beschermde van oudsher gewone burgers tegen de overheid en grote bedrijven. Tegenwoordig publiceren die burgers op sociale media zélf allerlei gevoelige informatie. Misleidende namen als Facebook en Myspace creëren de schijn van een privésfeer, maar iedereen kan de gegevens bekijken: verzekeraars, werkgevers et cetera, tot in het einde der tijden.“De vraag is: moeten we burgers ook tegen zichzelf beschermen?”, vroeg Moerel. Over twee jaar komt er in ieder geval een Europese Privacyverordening, vertelde ze, met daarin the right to be forgotten. Dan kan er wat gedaan worden tegen die ene ‘leuke’ foto van dat dronken feestje die nog altijd opduikt als uw naam wordt gegoogled.
Strafpleiter Jacques Taekema vertelde over zijn ervaringen met de media tijdens zijn verdediging van Cees B., die ten onrechte veroordeeld is geweest voor de Schiedammer parkmoord. De media waren uiteindelijk “zijn redding”; pas ná diverse tv-uitzendingen is er tot een herzieningsprocedure overgegaan. Saillant detail: in een uitzending van Peter R. de Vries zat een foutje – de moord werd gepleegd met een veter uit een legerschoen, niet uit een rubberlaarsje. Laat een rechter in eerste aanleg nu precies die fout maken. “Ik ben die fout nergens tegengekomen, behalve in die uitzending en in het vonnis,” zei Taekema. “Het lijkt me dus zeer waarschijnlijk dat die rechter de uitzending gezien had, hoewel hij er inhoudelijk verder niets mee gedaan heeft.”
Afdankertje
Volgens ethicus Marcel Becker (Radboud Universiteit Nijmegen) kan de rechterlijke macht best in de publiciteit treden, als de grondregel ‘verloochen jezelf niet’ maar gehandhaafd wordt. “De rechter moet durven aangeven dat hij namens een instituut spreekt”, aldus Becker. Ton Hartlief, hoogleraar privaatrecht in Maastricht, besprak allerlei aansprakelijkheidszaken waarin roddelpers voor de rechter was gesleept– vaak tot hilariteit van de zaal. Denk aan schreeuwende koppen als Gordon vrijt met Carlo’s ex, waarbij de zogenaamde ex in kwestie – ene Adriaan – elders groot wordt afgeschilderd als ‘afdankertje’, terwijl er van het hele verhaal geen letter waar is. “Het smartengeld dat in Nederland bij zulke zaken wordt toegekend is wat mij betreft laag”, liet Hartlief weten.
Al met al blijkt de relatie tussen recht en media moeilijk in één woord te omschrijven. De studenten en alumni volgden nog diverse workshops om tot dieper inzicht te komen en sloten de dag af met een borrel met live muziek. Nu maar hopen dat ze dit artikel geen ‘erbarmelijke’ weergave van hun congres vinden.
