Als de gesubsidieerde rechtsbijstand wordt hervormd binnen de randvoorwaarden die het ministerie heeft gesteld, kost dat 125 miljoen euro extra. Dat blijkt uit het rapport ‘Andere tijden’ van de commissie die in opdracht van de minister onderzocht of de puntentoekenning nog in overeenstemming is met de werkelijke tijdsbesteding. Het antwoord van de Commissie Evaluatie Puntentoekenning Gesubsidieerde Rechtsbijstand is een ondubbelzinnig nee.
Achterstallig onderhoud
De commissie, onder voorzitterschap van Herman van der Meer (president Gerechtshof Amsterdam), constateert dat het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand achterstallig onderhoud vertoont. “Advocaten besteden veel meer tijd aan hun zaken dan wordt vergoed,” schrijft de commissie.
Eén uur is één punt
De Commissie-Van der Meer onderzocht hoe reëel de puntentoekenning is. Voorstellen voor verbetering moesten binnen de randvoorwaarden blijven: de voorstellen moest budgetneutraal zijn, de advocaat moet op basis van 1200 uur per jaar een maandloon van 3300 euro kunnen verdienen, de kwaliteit moet op peil blijven en er mocht niet worden getornd aan het principe ‘één uur is één punt’.
Vier scenario’s
Die uitgangspunten zijn onverenigbaar, zegt de commissie, die vervolgens vier scenario’s schetst waartussen de minister kan kiezen. In één daarvan wordt alleen het maximum budget losgelaten. Kosten: 125 miljoen euro extra. In de tweede variant moet de advocaat 1750 uur werken om zijn maandloon van 3300 te halen. Ook is het mogelijk om de uurvergoeding te verlagen naar 76 euro, wat neerkomt op een inkomen van 2300 euro netto per maand. “Een inkomen op mbo-niveau,” volgens Van der Meer. Tot slot kan het aantal toevoegingen worden aangepast aan het beschikbare geld. Dat betekent dat de pot half september leeg is.
Scherpe keuzes
De laatste drie opties zijn voor de advocatuur niet aantrekkelijk, veronderstelde Van der Meer, en dat werd beaamd door de vele vertegenwoordigers van de specialisatieverenigingen van de advocatuur die aanwezig waren bij de presentatie van het rapport op 25 oktober in perscentrum Nieuwspoort. En omdat de eerste optie (125 miljoen euro extra) strijdig is met het regeerakkoord van Rutte III, zullen de regering en het parlement scherpe keuzes moeten maken, betoogde Van der Meer.
Kwaliteit
De commissie constateert verder dat de kwaliteit van de rechtsbijstand lijdt onder de te lage beloning. Daar moeten de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) en de Raad voor Rechtsbijstand (RvR) samen aan werken, vindt de commissie. Dat zou onder meer moeten door advocaten te stimuleren zich meer te specialiseren.
De NOvA vindt dat de regering nu over de brug moet komen. “De nieuwe regering heeft de rechtstaat hoog in het vaandel staan,” zegt Bernard de Leest (Zumpolle Advocaten), die binnen de Algemene Raad verantwoordelijk is voor rechtsbijstand. “Uit het rapport blijkt duidelijk dat er achterstallig onderhoud is, dus er is werk aan de winkel. Als er niets gebeurt, gaan er gigantische gaten vallen in de gefinancierde rechtsbijstand.”
Duwen en trekken
Dianne Kroezen, advocaat bij Fam Advocaten en voorzitter van de Vereniging Familie Advocaten en Scheidingsmediators ziet het rapport als een erkenning van het feit dat het onmogelijk is om kwaliteit te leveren als je onder de kostprijs moet werken. “De specialisatie-vereisten moeten omhoog,” vindt Kroezen.
Hein Vogel, advocaat bij Meesters aan de Maas en voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland hoopt dat de regeringspartijen ‘met wat duwen en trekken’ meer geld zullen vrijmaken voor de rechtsbijstand. Ook voorzitter Eric Steller van de Vereniging Jonge Strafrechtadvocaten Nederland zegt dat er geld bij moet. Hij heeft zijn hoop gevestigd op de voorjaarsnota.
De Commissie Evaluatie Puntentoekenning Gesubsidieerde Rechtsbijstand bestaat naast Herman van der Meer uit Walter Hendriksen (voormalig algemeen deken NOvA), Hans Gerritsen (directeur Raad voor Rechtsbijstand), Hieke Goudriaan (statistisch onderzoeker bij het Centraal Bureau voor de Statistiek) en Hans Leenders (directeur bedrijfsvoering ministerie van Veiligheid en Justitie).