Er is grote onrust ontstaan over de vermoedelijke plannen van staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie om 100 miljoen extra te bezuinigen op de gefinancierde rechtsbijstand. De juridische wereld is mordicus tegen de voornemens. Ook politici zijn ernstig bezorgd. ‘De maat is vol’ en ‘een draconische maatregel’ zijn enkele van de gehoorde geluiden. Al wordt ook gezegd dat het begrijpelijk is dat in deze tijden overal wordt gekeken naar bezuinigingsmogelijkheden. Aanstaande donderdag wordt een spoeddebat gehouden.
Vorige week werd bekend dat Teeven plannen heeft om nog eens 100 miljoen extra op de gefinancierde rechtsbijstand te bezuinigen. Dat blijkt uit communicatie tussen het ministerie en de Nederlandse Orde van Advocaten. De bezuiniging komt bovenop de eerste tranche van 50 miljoen euro in 2009 en de tweede tranche van 50 miljoen euro van 2010 die nu bij de Eerste Kamer ligt. De Orde is pertinent tegen dit voornemen. In een persbericht van 6 maart zegt de Orde geschrokken te zijn van deze ‘ambtelijke aankondiging’ en noemt het extra pijnlijk omdat de eerste twee bezuinigingsrondes nog niet eens volledig zijn gerealiseerd.
“Verdere bezuinigingen op het stelsel, zeker als zij een dergelijk drastische omvang hebben, betekenen niets anders dan schending van het grondrecht op toegang tot het recht”, aldus algemeen deken Jan Loorbach in het persbericht.
Hans Vogels, lid van de Algemene Raad van de Orde (portefeuillehouder toegevoegde rechtsbijstand), schrijft in een opiniestuk dat ‘de samenleving een veilige overheid volmondig mag vragen om financieel gefaciliteerde rechtsbijstand’. Hij omschrijft de nieuwe bezuinigingsmaatregel als ‘schieten op veiligheid’. Volgens hem is dringend een bredere visie nodig op het waarom van een goed geoutilleerde rechtstaat.
Ook Hein Vogel, voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland, maakt zich grote zorgen. Tegenover het Advocatenblad zegt hij: “Deze bezuiniging gaat onherstelbare schade toebrengen, het wordt de ondergang van de gefinancierde rechtsbijstand. Deze draconische maatregel, bovenop de eerdere miljoenenbezuinigingen, wordt niet bewerkstelligd met de kaasschaafmethode. Er zal aan de wortels van het systeem worden gezaagd.”
Klassenjustitie
Met de extra bezuiniging erbij zou een derde van het totale budget van de gefinancierde rechtsbijstand worden gekort (van ongeveer 600 naar 400 miljoen euro).“Dit is echt buitenproportioneel”, zegt Tweede Kamerlid Gerard Schouw (D66). “Deze bezuiniging leidt tot klassenjustitie en dat moeten we echt niet hebben in dit land. De mensen met een kleine portemonnee ontneem je dan de toegang tot het recht. Dat kan zowel vanuit rechtstatelijk als sociaal oogpunt niet. Het is begrijpelijk dat vanwege de bezuinigingen overal kritisch wordt gekeken naar de uitgaven, maar er is al heel fors bezuinigd op de gefinancierde rechtsbijstand. De maat is vol. Het is geen fruitboom waar je eeuwig van kunt plukken.”
Tweede Kamerlid Jeroen Recourt (PvdA) is aanzienlijk minder veroordelend over de voornemens van coalitiegenoot Teeven. “Er wordt gezegd dat geen enkele bezuiniging mogelijk is op gefinancierde rechtsbijstand, maar dat weten we eigenlijk (nog) niet. Vanwege de bezuinigingsopdracht is het terecht dat wordt gekeken naar alle kostenposten op de justitiebegroting. Afhankelijk van de invulling van de plannen is het acceptabel of niet. Dat moeten we afwachten. De ‘bottom line’ is natuurlijk wel dat we een fatsoenlijk rechtsbijstandsysteem moeten houden.”
Spoeddebat
In het ‘Ontwerpbesluit aanpassingen eigen bijdrage rechtzoekenden en vergoeding rechtsbijstandverleners’ noemt Teeven zeven maatregelen om te bezuinigen. Dat zijn onder meer: een generieke verhoging van de eigen bijdrage en het heffen van de eigen bijdrage in bewerkelijke zaken.
Op verzoek van enkele Kamerleden liet Teeven een ‘quickscan’ uitvoeren naar de effecten van het beroep op gesubsidieerde rechtsbijstand als gevolg van die voorgenomen eerdere bezuinigingen. Hieruit blijkt dat door de verhoging van de eigen bijdrage vijf procent minder toevoegingen zullen worden afgegeven dan nu het geval is. Het zou mogelijk gaan om ruim 20.000 mensen die door de verhoging niet zullen kunnen procederen. Aanstaande donderdag vindt hierover een spoeddebat plaats.
