‘The Notorious RBG’, zoals Ruth Bader Ginsberg (1933-2020) ook wel werd genoemd, was een idool voor velen en voorvechter van vrouwenrechten. Na haar rechtenstudie werkte ze eerst als advocaat en later als rechter. In 1993 werd ze door voormalig president Bill Clinton benoemd als rechter bij het Supreme Court of Justice, het Amerikaanse Hooggerechtshof dat als hoogste instantie over het federale recht oordeelt en waarvan de rechters voor het leven worden benoemd. Bader Ginsburg was de tweede vrouwelijke rechter in dit hof en kreeg onder meer grote bekendheid door haar dissenting opinion in een zaak waarin het Hooggerechtshof oordeelde dat gelovige werkgevers de anticonceptie van vrouwelijke werknemers niet hoeven te vergoeden als ze het daarmee op religieuze gronden oneens zijn.
Groot verlies
“Ik heb enorm veel waardering voor de denkkracht, de scherpte en de inzet van Ruth Bader Ginsburg”, laat Hoge Raad-president Maarten Feteris desgevraagd aan Mr. weten. “Net als bij Antonin Scalia, een andere rechter uit het Supreme Court die in 2016 is overleden. Het overlijden van beiden is een groot verlies voor de hoogste rechtspraak in de Verenigde Staten. Hoewel hun denkbeelden fors uiteenliepen, waren zij goed bevriend en gingen regelmatig samen naar de opera. Daarover is zelfs een opera geschreven! Goed om daarbij stil te staan in een politiek klimaat waarin vooral de verschillen van inzicht worden benadrukt.”
Feteris bracht vorig jaar in december met enkele collega’s nog een bezoek aan het Supreme Court in Washington, en woonde daar een zitting bij en had een lunch met de rechters. “Ik heb er grote bewondering voor hoe zij tot op zeer hoge leeftijd het werk op het hoogste niveau heeft kunnen volhouden. Tijdens de zitting stelde ze zeer scherpe, analytische vragen die de kern van de zaak raakten. Bij de lunch vroeg ze me wat de leeftijdsgrens is voor rechters in Nederland, en moest schaterlachen toen ze hoorde dat rechters hier met zeventig jaar moeten stoppen. ‘Dan had ik zestien jaar geleden al met pensioen gemoeten!’ Die gedachte vond ze hilarisch.”
Knokken
Ook verschillende Nederlandse advocaten reageerden op het overlijdensbericht. Bader Ginsberg stond voor liefde voor het recht en wérken, wérken, wérken, zei strafrechtadvocaat Inez Weski afgelopen weekend in tv-programma Buitenhof. Volgens Weski en ook journalist en Amerika-kenner Marc Chavannes knokte zij voor rechten van vrouwen, van werknemers, van burgers tegen het in Amerika oppermachtige grootkapitaal, voor de rechten van ménsen.
Advocaat Chris Sent (Richard Korver Advocaten) schrijft in een bericht op Twitter: “Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsberg (87) is overleden. Wat een ramp voor de VS.”
Nalatenschap
Het Amsterdamse advocatenkantoor bureau Brandeis schrijft in een LinkedIn-bericht: “’Notorious RBG’ daagde de status quo uit, vanuit de overtuiging dat het belangrijk is om te staan voor (gender)gelijkheid en kansen, voorzichtig precedenten scheppen [..].” Maar haar nalatenschap is volgens het kantoor vooral te vinden in haar afwijkende meningen, zoals Ledbetter v. Goodyear 550 US 618 (2007), waarop ze op nieuwszender NPR werd geciteerd: “Afwijkende meningen spreken tot een toekomstig tijdperk. Het is niet alleen om te zeggen: ‘Mijn collega’s hebben het mis en ik zou het op deze manier doen.’ De grootste afwijkende meningen worden rechterlijke oordelen en – geleidelijk aan, na verloop van tijd – worden hun zienswijzen het overheersende oordeel. Dus dat is de hoop van de andersdenkende: dat ze niet schrijven voor vandaag, maar voor morgen.”
Inspiratie
Ook Bureau Clara Wichmann, dat al decennia streeft naar een betere maatschappelijke en juridische positie van vrouwen in Nederland, is op Twitter vol lof over de overleden opperrechter: “Ruth Bader Ginsberg’s werk om middels het recht het leven van vrouwen te verbeteren, inspireerde ons om in de jaren ’80 te beginnen met procederen. Met Bureau Clara Wichmann staan we op de schouders van deze gigant. Een verlies voor de wereld.”
Cruciaal
Met haar dood verliest het Hooggerechtshof in de VS haar meest progressieve rechter en zijn er nu nog drie progressieve tegenover vijf conservatieve rechters. Haar dood, zes weken voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen, zet de politieke en maatschappelijke verhoudingen in dat land verder op scherp. “Een cruciaal moment in de geschiedenis van het U.S. Supreme Court”, reageert Rob van Gestel, hoogleraar theorie en methode van wetgeving aan Tilburg University, op LinkedIn. “Wordt het hof verder gepolitiseerd of probeert men terug te keren naar benoemingen die op brede steun kunnen rekenen van zowel republikeinen als democraten?”
Popidool
Bader Ginsberg was een rechter met een popsterstatus: er werden films en een kinderboek over haar gemaakt, er zijn fanclubs en fanblogs, mensen dragen T-shirts en tattoos met haar naam, wat bij sommigen in Nederland ook verbazing wekt. Zo twittert advocaat Erik Verweij: “Onvergelijkbaar met ons hoe sommige rechters daar tot popidolen of politieke supersterren worden gemaakt.”
