Aukje Haan, partner en lid ESG-Taskforce bij CMS (dagvoorzitter) en Geerte Hesen, voorzitter NGB, openden het seminar en heetten de aanwezigen welkom. ‘De zaal zit vol, iedereen ziet de noodzaak van dit onderwerp’, zei Haan. ‘De vraag naar ESG-advies is enorm toegenomen, maar een minderheid van de bedrijfsjuridische afdelingen voelt zich daar voldoende op voorbereid.’ Tijdens het seminar gaven de sprekers de bedrijfsjuristen concrete handvatten over hoe verder met het brede onderwerp ESG, en wat te doen. ESG is relevanter dan ooit. Terwijl de bedrijfsjuristen erover werden bijgepraat in het Atrium bij CMS in Amsterdam, vergaderden regeringsleiders en ministers op de COP27 in Sharm El-Sheikh over de klimaatverandering.
Ontgroeien
Econoom Shinta Oosterwaal, samen met Kees Klomp auteur van ‘Thrive. Fundamentals for a new economy’, sprak over nieuwe benaderingen van de economie die duurzaam en rechtvaardig zijn voor de samenleving en de planeet op de lange termijn. ‘Het doel van de economie is vooruitgang. In de jaren zestig van de vorige eeuw was er een optimaal niveau van welvaart. Toen hadden we kunnen stoppen met economische groei. We worden rijker, maar niet gelukkiger en ook niet gezonder. En de welvaart is ook niet naar beneden gesijpeld, zoals verwacht.
Het heersende economische denken heeft zichzelf uitgeput’, concludeerde Oosterwaal. ‘We zitten in een polycrisis en bewegen van een oud systeem naar een nieuw systeem.’ Oosterwaal besprak drie perspectieven: van degeneratie naar regeneratie, van vrije markt denken naar commoning, en van economische groei naar ontgroeien. ‘Gaat u de boardroom in met het idee: ik wil dat die degrowth-beweging wordt gerealiseerd?’ vroeg Oosterwaal. ‘Neemt u mee dat business as usual ons diep in het rood heeft gebracht en dat er nu dus unusual business nodig is? Dat vraagt moed van u. Ik nodig u van harte uit om moedig te zijn.’
Verantwoordelijkheid
Frans Pannekoek, voormalig COO bij Tony’s Chocolonely, sprak over kansen en bedreigingen in de supply chain. ‘ESG gaat over verantwoordelijkheid. Dat is wat mij betreft de call-to-action. Je moet de werkelijke problemen oplossen, niet alleen de problemen van je bedrijf.’ De supply chain heeft daar een grote rol in, want het zijn de inkopers van grondstoffen die in de fabrieken en op de plantages komen, die zien of een prijs te hoog of te laag is, aldus Pannekoek. En als de prijs te laag is, dan is er altijd iets of iemand die die prijs betaalt. ‘De bedrijfsjurist moet zich niet indekken voor alle mogelijke risico’s, maar focussen op de materialiteit.’
Daarbij hoort bijvoorbeeld het tegengaan van kinderarbeid in de cacao-industrie, en niet: zonnepanelen op het hoofdkantoor van een bedrijf in de zware industrie. Pannekoek riep bedrijven en bedrijfsjuristen op verantwoordelijkheid te nemen, ook in de contracten die zij sluiten. ‘Met Tony’s Chocolonely wilden wij commitment aangaan, verplichtingen op ons nemen en op die manier iets doen aan de ongelijk verdeelde balans in de relatie. De contracten sloten aan bij onze impact doelstellingen en core values. Zo spraken we in plaats van confidentialiteit en exclusiviteit juist transparantie en non-exclusiviteit af met de coöperaties.’
Rechtspraak
Vervolgens werden drie casussen besproken. Andrea van Dijk, ESG Officer Invest-NL en Annechien ten Brink, Sustainability Manager a.s.r., spraken met Etiënne Courbois, CMS, over Duurzame Financiering. Jac Huijsmans, Specialist ESG Investments Catella, had het met Jan Peter IJspeert, CMS, over Duurzaam bouwen & energie. Als laatste sprak Jasper Teulings, Director Strategic Litigation Children’s Investment Fund Foundation, met Bart-Adriaan de Ruijter, ESG-Taskforce CMS, over Climate Litigation. Zonder urgente en radicale actie worden de klimaatdoelen van Parijs niet gehaald. Nu de impact van de klimaatverandering groeit, overheden onvoldoende actie nemen en mensenrechten worden geschonden, krijgt de rechtspraak een toenemend mandaat in mitigatie en compensatie, aldus Teulings.
De klimaatzaken die Roger Cox aanspande tegen de Nederlandse overheid (Urgenda) en tegen Shell hebben wereldwijd navolging gekregen. Cox is vorig jaar door Time Magazine uitgeroepen tot een van de honderd meest invloedrijke personen ter wereld. ‘Biodiversiteit en klimaatverandering zijn chefsache’, benadrukte Teulings. ‘Die onderwerpen horen in de boardroom thuis.’ Om daar als bedrijfsjurist goed beslagen ten ijs te komen, is genoeg informatie beschikbaar bij gerenommeerde kennisinstituten.’ (zie hieronder: Staying on top).
Transitie
Laatste onderdeel van het seminar was een paneldiscussie met Shinta Oosterwaal, Frans Pannekoek, Geerte Hesen en Pauline Verheijen-Dop (Legal Director North West Europe PepsiCo), gemoderereerd door Aukje Haan. Duidelijk werd dat de noodzaak om in actie te komen en als bedrijfsjurist ook verantwoordelijkheid te nemen, breed gevoeld wordt. Het streven naar economische groei is achterhaald; biodiversiteit, het tegengaan van klimaatverandering en de transitie naar duurzaamheid zijn nu belangrijker.
Hierna was het moment voor de presentatie van de publicatie ‘ESG. Routekaart naar maatschappelijke winst’, geschreven door advocaten van CMS in samenwerking met het NGB. NGB-voorzitter Geerte Hesen dankte CMS voor het seminar en voor de publicatie vol praktische tips & tricks, die zowel als e-book als in papieren boekvorm beschikbaar is.
Als afsluiting werd een indrukwekkende video getoond: ‘Your ancestor’ van singer, songwriter en theatermaker Nynke Laverman.
De middag eindigde met een goed verzorgde borrel op de vijftiende etage van het CMS-kantoor. Het seminar zorgde voor meer dan genoeg food for thought, zodat de stemming zeer geanimeerd was.
