Mediation in strafzaken, waar sinds drie jaar mee wordt geëxperimenteerd, is voorlopig van de baan. Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft de geldkraan, tot teleurstelling van de rechterlijke macht, dichtgedraaid. Lopende verzoeken om bemiddeling tussen slachtoffer en verdachte worden afgehandeld, maar voor nieuwe doorverwijzingen is geen geld meer.
Bij zes rechtbanken (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Noord-Holland, Oost-Brabant, Zeeland-Wet-Brabant) was het mogelijk om strafzaken door te verwijzen naar de mediator. Dat houdt in dat de rechter, de officier van justitie of de advocaat kunnen voorstellen dat het slachtoffer en de verdachte om tafel gaan, begeleid door een mediator. Voorwaarden zijn dat beide partijen het willen en dat de verdachte verantwoordelijkheid neemt voor zijn aandeel in de gebeurtenissen. De betrokkenen krijgen dan de gelegenheid om te bespreken wat er is gebeurd en hoe ze dat hebben beleefd. Ook kunnen ze afspraken vastleggen, bijvoorbeeld over schadevergoeding of uit elkaars buurt blijven. Als de mediation is afgerond, gaat de strafzaak verder. De officier van justitie en de rechter houden dan rekening met de uitkomst van de bemiddeling. De straf kan lager uitpakken of zelfs achterwege blijven als de betrokkenen er samen zijn uitgekomen.
Sinds het begin van de pilot in januari 2014 zijn tegen de 2.000 strafzaken doorverwezen naar de mediator. De delicten die voor bemiddeling in aanmerking komen zijn in die periode uitgebreid; ook in geweldszaken en ernstige verkeerszaken kan mediation worden ingezet. Van de 1105 zaken die door rechtbankmediators zijn behandeld, zijn er 644 daadwerkelijk gestart. Daarvan is 79 procent geslaagd.
Onduidelijk blijft waarom de pilots toch stoppen. De pilots zijn twee keer verlengd en de verwachting was dat mediation in strafzaken juist uitgebreid zou worden naar andere rechtbanken, zegt de Raad voor de rechtspraak. De minister heeft de Tweede Kamer vorig jaar laten weten dat hij de toepassing van mediation in het strafrecht wil voortzetten. Er is echter geen structurele financiering voor opgenomen in de begroting voor 2017.
Rechters vinden het stoppen van mediation teleurstellend. “De wet bepaalt dat het Openbaar Ministerie bemiddeling moet bevorderen en dat de rechter bij het opleggen van een straf rekening dient te houden met een geslaagde bemiddeling,” zegt de Raad voor de Rechtspraak. “Die wettelijke taak moet wel kunnen worden uitgevoerd.” Rechters zijn positief over hun ervaringen met de inzet van mediation in het strafrecht. Ze pleiten er juist voor dit waardevolle instrument in het hele land in te zetten.
