Goedemorgen Literatuurvrienden!
Sinds enige tijd ben ik in de ban van ‘Nachrichten aus Berlin 1933-36‘ – met een prachtige foto op de cover van Willy Römer, Tanz im Dachgartencafé des Berolina-Hochhauses am Alexanderplatz – van Antoni Graf Sobanski. Ongetwijfeld in verband met een reis vorige week naar Berlijn, maar meer nog vanwege de separatistische wind die uit uiterst rechts waait, zelfs nagenoeg tot op het pluche, zoals wij op de dag van vandaag in Nederland mogen ervaren. ‘Schaamt U!‘ had het demissionair kabinet wat mij betreft in de troonrede mogen opnemen en nog liever had ik het direct door onze Majesteit horen proclameren, los van het papier.
Sobanski verzorgde als journalist vanuit Berlijn reportages voor een Pools tijdschrift over wat zich daar in die jaren voltrok: het ‘Salonfähig’ worden van het nazisme onder leiding van Hitler & co. Het gemanipuleer van mensen, de geniepigheden, het in elkaar slaan en vermoorden van andersdenkenden, vooral van linkse en communistische signatuur, de boekverbranding, de weerzinwekkende, blinde Jodenhaat; de Joodse bevolking die beetje bij beetje, maar resoluut wordt beroofd van alle bezittingen, rechten, menswaardigheid en uiteindelijk ook van het leven zelf.
Met een journalistieke precisie waar je u tegen kan zeggen ‘tekent’ Sobanski het allemaal objectief op, in oplopende staat van verbazing. In ‘Eigenheiten der Rasse‘ – geschreven in 1933 – vond ik ‘food for thought’ voor dit feuilleton: een uiteenzetting over dat wat destijds volgens Sobanski het Duitsland onder het nationaal-socialisme het meest onderscheidde van de democratische wereld, namelijk de toestand van ‘Recht und Justiz‘. Die wordt gekenmerkt door rechteloosheid, een streven naar nieuwe wetgeving en het vermogen om afscheid te nemen van nieuwe wetgeving en om oude wetgeving te veranderen.:
‘Mistrauen den alten Gesetzen gegenüber, neue Gesetze und Verordnungen werden mit frenetischem Eifer eingeführt und durchdringen chaotisch alle Lebensbereiche. Gezetzgeber im heutigen Deutschland verhalten sich ähnlich überdreht wie Kinder, denen man in einem Spielzeugladen freie Wahl lässt. Wie ein störrisches Kind lehnt die Revolution in Deutschland die Hilfe und die Erfahrungen bewährter Vorbilder ab, zum Beispiel des römischen Kodex oder anderer immerhin gründlich durchdachter Gesetzsammlungen. Als ob sie in ihrer Verbohrtheit riefe: >>Ich ich ich!<<‘
In dat verband veroorlooft Sobanski zich enkele passages aan te halen van op een bijeenkomst van juristen in Berlijn gehouden toespraken, voor een goegemeente van vertegenwoordigers uit de rechterlijke macht, het openbaar ministerie en de BNSDNJ (Bund Nationalsozialistischer Deutscher Juristen), alles onder het toeziend oog van de ‘Justizminister des Reiches‘.
Wilhelm Kube, onder andere fractievoorzitter van de nationaal-socialisten in de ‘Preußischen Landtag‘, laat er geen misverstand over bestaan waar rechtspreken eindigt, namelijk daar waar het ‘gesundes Volksempfinden’ begint:
‘Der Richter soll gerecht urteilen, aber die Objektivität endet dort, wo es um die Interessen des Volkes geht. Die vitalen Interessen des Volkes hat der Richter uneingeschränkt über das formale Recht zu stellen.’
Hanns Kerrl, Minister van Justitie in Pruisen, bepleit een radicale hervorming van de rechtspraak, die ontdaan moet worden van intellectuelen, van ‘la bouche de la loi’ en van technisch vernunft:
‘Die Überheblickeit der Intellektuellen wurde überwunden. Die Vertreter dieser Überzeugungen dachten in kosmopolitisch-politischen Kategorien, während das deutsche Volk vor die Hunde ging.‘
‘Der künftige Richter wird sich nicht nach Paragraphen oder einer Gesetzesvorschrift richten. Wir müssen uns vom Übermaß der Schablonen und von der Verabschiedung von Gesetzen trennen, die jeden möglichen Vorfall soweit vorhersehen, dass der Richter immer die passende Formel ausspucken kann.‘
‘Die Arbeit des Richters ist nur eine rein technische gewesen. Also weg mit diesem Wahnsinn!‘
Die populistische prietpraat levert Kerrl kennelijk ‘Lebhafter Beifall‘ op.
Dr. Hans Frank, ‘Reichskommissar‘ en voorzitter van de BNSDNJ, predikt het nationaalsocialisme als een Germaanse revolutie. Volgens Frank nam de wetgeving voor het eerst het begrip ‘ras’ in acht en verruilde het een ‘akrobatische Übung abstrakten Denkens‘ voor een daadwerkelijk leven van wet en regel in het bewustzijn van het Duitse volk. De ‘Kampf um das deutsche Recht (…) werde ausschließlich mit Machtinstrumenten geführt‘ (applaus).
‘Jede Neutralität ist schlecht oder verlogen. Vor Kurzem brachen wir den Einfluss des Judentums auf die deutsche Rechtsprechung. Manchen erscheint es schwierig, das Tempo von solchen Prozessen und die Erfordernisse des Staates mit dem Programm der Bewegung in Einklang zu bringen. Das Tempo der nationalen Revolution bestimmt unser Führer. Der Bund Nationalsozialistischer Juristen wird niemals von seiner Forderung abweichen, alle Juden ohne Ausnahme aus dem REchtsleben in jeglicher Form zu eliminieren.’ (sic!)
Ernst Heymann, dekaan van de juridische faculteit van de Berlijnse Universiteit, beklaagt zich over de scholastiek. Die moet verruild worden voor het ‘Bauernverstand‘, waar het Duitse recht per slot van rekening op gebaseerd is.
Roland Freisler – ex-communist en later berucht voorzitter van het Volksgerichthof, in welke hoedanigheid hij onder andere de processen leidde tegen leden van de verzetsgroep ‘Weiße Rose’ – kondigt aan dat een aantal voor moord gevangen zittende nationaalsocialisten worden erkend als nationale helden: ‘Hier wird es keine formell-rechtliche Untersuchung und kein Gerichtsurteil geben. Das Gewissen des Volkes hat gesprochen.‘
Waar we niet naar toe moeten, is, waar de Duitse juristen volgens Sobanski op aanstuurden: ‘einen Staat der Zucht, der Ordnung, und der gesunden Entwicklung des >>deutschen Blutes<< aufzubauen, einen Bauern-, Arbeiter- und Soldatenstaat – den Staat Adolf Hitlers.‘
Gegen das Gewissen des Volkes,
BANNING N.V.
Gino van Roeyen
