Marieke de Hoon, universitair docent internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam ziet een flagrante schending van het internationale recht. Zij duidde het conflict juridisch op NPO Radio 1 en later op het NOS Journaal. “Dit is agressie. En dat is de allerergste schending van het geweldsverbod.” De Hoon wijst op artikel 2 lid 4 van het VN-Handvest, het geweldsverbod, dat het gebruik van geweld jegens een andere staat verbiedt. “Dat mag alleen maar als het geautoriseerd is door de VN-Veiligheidsraad – dat is het niet – of uit zelfverdediging. Dat is het ook niet.”
Juridisch ongegrond
Poetins pogingen om de inval juridisch te rechtvaardigen, zijn volgens de rechtswetenschapper totaal ongegrond. “Wij juristen zitten er naar te kijken van: dit kan echt niet. Dit klopt helemaal niet. Hij draait het internationaal recht. Hij refereert er ook meestal niet expliciet aan, maar hij suggereert wel allerlei rechtvaardigingsgronden.” Zo verweert de Russische president zich onder meer door Oekraïne niet als buitenland aan te merken, door te stellen dat Oekraïne zelf overeenkomsten met Rusland zou hebben geschonden, en door zich te beroepen op zelfverdediging. “Niets van die argumenten klopt juridisch.”
In rechte aanvechten van Poetins handelen is volgens De Hoon van het grootste belang. “Want je moet wel blijven benadrukken dat dit schendingen zijn van internationaal recht.” Tegelijkertijd erkent zij dat de mogelijkheden eindig zijn, wanneer Rusland zich er niets van aantrekt: “Je ziet dat Rusland niet bereid is om zich daar zomaar aan te houden, dus ja, wat doe je dan?” Wel acht ze het goed dat er sancties worden afgekondigd, “zo zwaar mogelijk.”
Sanctiescepsis
Minder fiducie in sancties heeft Heleen over de Linden, advocaat bij Law at Rechta Advocatuur. Zij deed in het kader van haar dissertatie onderzoek naar de strafmaatregelen jegens Rusland ten tijde van de Krimannexatie. “Het doel van een sanctie is een gedragsverandering en die zien we niet gebeuren”, vertelde zij BNR de dag voordat de militaire invasie in Oekraïne had plaatsgevonden.
Sancties hadden in het verleden volgens Over de Linden beperkt effect. “De sancties die in 2014 opgelegd werden, zoals het verbieden van zaken doen met de Krim, belangrijke instanties en personen – zoals banken en Russische parlementariërs en ambtenaren – op de sanctielijst zetten en leningen met Rusland verbieden, waren vervelend voor de Russen, maar het volk is inventief genoeg.”
Blijven hameren
De acties van Rusland zijn ernstige schendingen van het internationaal recht, vinden ook Marten Zwanenburg, hoogleraar militair recht en Paul Ducheine, hoogleraar Cyber Operations, beiden verbonden aan de UvA en de Nederlandse Defensie Academie (NLDA). Dat schrijven zij in het Financieel Dagblad. Maar wat te doen?
“Oekraïne kan proberen Rusland aansprakelijk te stellen voor de rechtsschendingen door een zaak aan te spannen bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Daarvoor moet Rusland wel de rechtsmacht van het Hof erkennen, waardoor die kans klein lijkt.” Ook kan het land zich beroepen op het in het VN-Handvest vastgelegde zelfverdedigingsrecht na aanval, en daarbij de hulp van andere staten inroepen. Maar het allerbelangrijkste is ook volgens Zwanenburg en Ducheine: “Blijf hameren op het internationaal recht, juist nu Poetin dat met voeten treedt.”
