Steeds meer (neuro)technologieën maken het mogelijk om informatie te verkrijgen over iemands mentale leven en om iemands gedrag te beïnvloeden op een wijze die voorheen onmogelijk werd geacht. Naast inzet ervan in de geneeskunde, bieden deze technologieën mogelijkheden op andere terreinen, zoals meditatie, gaming, onderwijs, defensie, en het strafrecht. Inmiddels onderzoeken bedrijven zoals Neuralink (van Elon Musk) en Facebook de mogelijkheden van neurotechnologie, zoals manieren om smartphones te bedienen met de eigen gedachte. Sommige technieken, zoals draagbare EEG-headsets die hersenactiviteit in kaart brengen, zijn al verkrijgbaar op de consumentenmarkt. Via dergelijke neurotechnologieën zouden bedrijven en overheden (nu al) toegang kunnen krijgen tot een zeer intiem onderdeel van ons leven: onze gedachten, emoties en ander mentale eigenschappen.
Grondrechten
Internationaal wordt al volop gediscussieerd over de vraag of traditionele rechten en vrijheden voldoende bescherming bieden tegen opkomende technologieën die kunnen ingrijpen in ons ‘mentale leven’. De bestaande grondrechten houden hiermee nog geen rekening. Sommige onderzoekers pleiten voor de introductie van nieuwe rechten, zoals een recht op mentale privacy, mentale integriteit, en een recht op cognitieve vrijheid. Chili en Spanje zijn de eerste landen die daadwerkelijk overgaan tot erkenning van specifieke neurorechten in hun nationale Grondwet.
Mentale integriteit
Nederland blijft vooralsnog achter. Het is tijd dat ‘neurorechten’ ook bij de Nederlandse politiek en rechtswetenschap op de agenda komen, stellen de onderzoekers in het Nederlands Juristenblad van 4 juni 2021. De Nederlandse Grondwet garandeert wel een recht op lichamelijke integriteit, maar geen recht op mentale integriteit. Het is daarom de vraag of onze Grondwet voldoende bescherming biedt tegen reeds bestaande technieken die mentale eigenschappen van personen beogen te veranderen.
Lees hier het artikel Neurorechten: wat doet Nederland ermee? Van Sjors Ligthart, Tijs Kooijmans en Gerben Meynen.
