Het wetsvoorstel van Struycken regelt de implementatie van de Europese anti-SLAPP-richtlijn – Strategic Lawsuits Against Public Participation – in de Nederlandse wet. SLAPP-rechtszaken zijn erop gericht om journalisten, klokkenluiders, activisten, mensenrechtenorganisaties en andere deelnemers aan het publieke debat monddood te maken door ze juridisch onder druk te zetten. Met de nieuwe wet wordt het voor rechters mogelijk om, als een zaak in hun ogen een SLAPP-rechtszaak is, vroegtijdig over te gaan tot een niet-ontvankelijkverklaring en een vergoeding van alle gemaakte juridische kosten voor de verweerder.
Intimidatie
SLAPP-rechtszaken zijn er niet op gericht om een daadwerkelijke juridische strijd te winnen, maar om een deelnemer aan een publiek debat te intimideren, financieel uit te putten of anderszins het zwijgen op te leggen. Te denken valt aan een kapitaalkrachtig bedrijf dat een journalist die onderzoek doet naar mogelijke misstanden binnen dat bedrijf aanklaagt voor tal van vermeende vergrijpen, met als doel om het onderzoek te hinderen of de publicatie ervan te voorkomen.
De anti-SLAPP-richtlijn regelt niet alleen dat nationale rechters een zaak kunnen aanmerken als SLAPP-rechtszaak en vervolgens kunnen overgaan tot een niet-ontvankelijkverklaring. Partijen die een SLAPP-rechtszaak aanspannen, kunnen met de nieuwe richtlijn ook worden veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding bovenop de vergoeding van alle gemaakte kosten door de verweerder. De richtlijn heeft bovendien een grensoverschrijdend karakter, waardoor journalisten ook worden beschermd door misbruik van het rechtssysteem door buitenlandse partijen.
Onmisbaar
“De bijdrage van onder andere journalisten, mensenrechtenorganisaties en wetenschappers aan het publieke debat is onmisbaar in een sterke rechtsstaat”, schrijft staatssecretaris Struycken over het wetsvoorstel dat hij bij de Kamer indiende. “Deze bijdrage moet niet belemmerd worden door langdurige en kostbare rechtszaken. Deelnemers aan het publieke debat moeten zich daartegen kunnen verweren, anders dreigt het ernstige gevolg dat mensen het zwijgen wordt opgelegd via de rechtsgang. Met deze wetgeving vergroten we het bewustzijn van de mogelijkheden om op te treden tegen het monddood maken van deze stemmen in het publieke debat.”
Behandeling
EU-lidstaten moeten de Europese anti-SLAPP-richtlijn begin mei 2026 hebben omgezet in nationale wetgeving. Met het nieuwe wetsvoorstel van Struycken ligt Nederland op koers om deze deadline te halen. Het wetsvoorstel kreeg al een positief advies van de Afdeling advisering van de Raad van State en is ongewijzigd aan de Kamer aangeboden. Na behandeling in de Tweede en Eerste Kamer kan de wet ruim voor de deadline worden ingevoerd in ons land.
