Het is niet zo dat mensen later naar de notaris dan vroeger, zegt notaris Patricia Kars (Sutter Kars Notarissen, Nieuwegein). Toch moet zij vaker à la minute naar een cliënt voor een spoedtestament. De reden? Andere kantoren zeggen: we hebben het te druk of het is te ver weg. Spoedzaken komen daardoor terecht bij de kantoren die wél ja zeggen. Kars doet haar verhaal in het Notariaat Magazine, samen met twee andere (kandidaat-)notarissen. Ze is niet blij dat anderen zich verschuilen achter hun verantwoordelijkheid. Spoedtestamenten maakt Kars zo nodig buiten kantooruren, “zelfs op feestdagen”.
Ministerieplicht
Volgens Kars willen ook veel notarissen niet worden geconfronteerd met iemand die stervende is. “Maar dat hoort bij ons beroep. Als je dit soort situaties echt niet aankunt, dan moet je dat eerlijk erkennen en kiezen voor corporate werk in plaats van een allround praktijk.” Nu zijn notarissen gebonden aan de zogenoemde ministerieplicht: ze zijn over het algemeen verplicht diensten aan het publiek te verlenen. Kars: “Notarissen voldoen niet aan hun ministerieplicht, ook al is die plicht niet absoluut.”
In de wacht
Ook kandidaat-notaris Allard Bentinck (Notariaat Duiven Westervoort) heeft ervaren dat de meeste mensen op tijd hun testament laten maken, “maar dat geldt niet voor iedereen”. Bentinck: “Zeg ik ja tegen een spoedverzoek, dan zet ik automatisch een andere cliënt in de wacht. Het is dus altijd kiezen tussen twee kwaden.” Toch gaat het spoedverzoek voor, “want bij iemand die op sterven ligt, krijg je daarvoor geen tweede kans.” Hij houdt, net als Kars, bewust ruimte in de agenda voor spoedtestamenten.
Dilemma’s
Dat plaatst notarissen wel voor onmogelijke dilemma’s, zegt notaris Jobert Reijners (Notariskantoor Roerdalen) in het Notariaat Magazine. “Zo vroegen laatst op een vrijdag twee mensen om een spoedtestament. De eerste belde vanuit het ziekenhuis en de tweede vanuit een hospice. Dan zitten we als klein, druk kantoor in een hele vervelende tweespalt; wie ga je helpen? Uiteindelijk koos ik voor degene die zich als eerste meldde.”
Tuchtrechter
Spoedtestamenten vergroten de kans op fouten, erkennen de notarissen. “Maar als student heb ik geleerd dat je desondanks beter kunt passeren dan níet passeren, vooral bij ziekte”, zegt Kars. “Als je terugschrikt voor een eventuele tuchtklacht, kun je je beroep niet goed uitoefenen. Bovendien: juist bij ernstig zieke cliënten ben je extra zorgvuldig in je verslaglegging.” Ook Bentinck zegt niet bang te zijn voor de tuchtrechter: “Liever wat gedoe achteraf dan iemand die sterft zonder testament, omdat de gevolgen daarvan veel ingrijpender kunnen zijn. Bovendien hanteert de tuchtrechter de norm van een redelijk handelend notaris.”
Wilsbekwaamheid
Een ander probleem is dat er weinig tijd is om wilsbekwaamheid van cliënten te onderzoeken. Bentinck vraagt bij twijfel een arts om een wilsbekwaamheidsverklaring, maar in spoedsituaties is dat vaak onmogelijk. “Ik maak dan altijd een afweging. Als iemand niet evident wilsonbekwaam is, passeer ik het testament en leg ik vast hoe ik tot mijn beslissing ben gekomen. Want liever een testament dat later wordt vernietigd, dan helemaal geen testament.”
Brandjes blussen
Maar het is beter om spoedzaken te voorkomen door cliënten tijdig te wijzen op verouderde testamenten en actief te vragen naar veranderde omstandigheden. Die aanpak kiest Reijners, zegt hij in het Notariaat Magazine. “Zo proberen we cliënten al aan de voorkant op dit vraagstuk te attenderen. We doen wat we kunnen, maar het probleem van de cliënt mag niet per definitie mijn probleem worden, hoe hard dat ook klinkt. Notarissen kunnen niet altijd maar brandjes blijven blussen. De structurele druk op notariskantoren, daar moet iets aan veranderen. En dat vraagt om een leidende rol van de KNB.’
