“De kwetsbaarheid van Oekraïense ontheemden in Nederland is groot”, stelt Martin Blaakman, lector Toegankelijkheid van het Recht aan de Hogeschool InHolland. Het lectoraat bekeek aan de hand van interviews en vragenlijsten welke waarden Oekraïense vluchtelingen belangrijk vinden. Op basis daarvan onderzocht men hoe zij een goed leven denken te kunnen leiden in Nederland. Welke basisvoorzieningen denken ze daarvoor nodig te hebben? En welke (juridische) problemen ondervinden de vluchtelingen als ze deze voor elkaar proberen te krijgen? Daarnaast onderzocht het lectoraat welke (juridische) problemen professionals ondervinden in het ondersteunen van Oekraïense vluchtelingen.
Kwetsbaarheid
Die problemen zijn er voor de Oekraïners wel degelijk. Dat gaat van psychologische problemen en zorgen over dierbaren in hun thuisland, bovenop slechte huisvestingsomstandigheden, laagbetaalde banen met onduidelijke contracten, en een tekort aan betaalbare, professionele taaltrainingen. Velen leven in gemeentelijke opvang of gastgezinnen met weinig ruimte en privacy. Onderzoeker Blaakman: “Onduidelijkheid over hun juridische status na maart 2025 ondermijnt hun positie op de arbeidsmarkt. Zicht op vaste contracten hebben ze niet.”
De kwetsbaarheid wordt volgens Blaakman vergroot door de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne, die voorziet in een verplichte eigen bijdrage aan de gemeentelijke opvang voor Oekraïners met een baan: “De Eerste Kamer nam de wet deze week aan als hamerstuk, net als in de Tweede Kamer – zonder debat over of inzicht in de financiële situatie van Oekraïense ontheemden.”
Om beter zicht te krijgen op de impact van de wet onderzoek Blaakman nu de situatie van Oekraïners in opvangcentra: “Daarbij kijken we ook naar doorlopende kosten voor woning of familie in Oekraïne en arbeidszekerheid.”
Uit eerder onderzoek bleek dat vrijwel alle Oekraïners precies genoeg, of niet genoeg geld hebben om rond te komen.
Beschermen
Blaakman stelt dat meer moet worden gedaan om de rechtspositie van Oekraïners te beschermen: “Dat begint bij hen informeren over hun rechten. Waar en hoe kunnen ze gratis juridische hulp krijgen, met welke verzoeken kunnen ze bij het Juridisch Loket, Rechtswinkels en Stichting je Goed Recht terecht, wat zijn de mogelijkheden om hun documenten en arbeidsovereenkomsten te laten controleren?
Recht hebben gaat ook over bescherming krijgen van die rechten, stelt de onderzoeker. Maar de onzekere juridische status van Oekraïners lijkt voorlopig een gegeven. Blaakman: “Bescherming en ondersteuning in het vinden van rechtsbescherming is daarom des te belangrijker. Organisaties voor rechtshulp kunnen een eerste stap zetten door Oekraïners actief juridische voorlichting en praktische hulp te geven, zoals zij doen op de Dag van de Rechtshulp voor Oekraïners komende zaterdag. Gemeenten kunnen zulke initiatieven steunen en zelf actief informeren over wegen naar rechtshulp.”
Pop up
In het Oekraïens Huis in Rotterdam organiseert InHolland op zaterdag 22 juni, vanaf 16.00 uur een pop-up-rechtswinkel. Daar wordt aan de aanwezige Oekraïners uitgelegd welk rechtshulp er voor hen is. Vervolgens kunnen ze voor concrete hulpvragen naar de medewerkers van Stichting Je Goed Recht, het Juridisch Loket en studenten van de rechtswinkels.
Zo krijgen Oekraïners de kans om te leren waar en hoe zij gratis juridische hulp kunnen krijgen, voor welke verzoeken ze terecht kunnen bij de deelnemende organisaties, hoe zij documenten zoals arbeidsovereenkomsten, ter plaatse kunnen laten controleren. Ook kunnen zij daar juridische vragen stellen, met assistentie van een vertaler ter plekke.
Meer informatie is te vinden via deze webpagina.
