Recht mag niet zijn loop hebben

Delen:

Op 17 juli 2014 veranderde alles. Voor de nabestaanden van de 298 inzittenden van MH17 zal iedere volgende dag getekend zijn. Vanaf nu is hun leven een smal weggetje tussen herinneringen, beelden van wat er die dag op tien kilometer hoogte gebeurde, boosheid en de leegte van het gemis. Sommigen zullen daarbij steun krijgen van het recht. Een beetje steun. Maar toch, het recht zal zijn loop krijgen, brengen wij juristen dan aarzelend naar voren.

Een dag eerder, op 16 juli 2014, stelde de rechtbank in Den Haag vast dat de Nederlandse staat aansprakelijk is voor de dood van 300 moslimmannen die op 13 juli 1995 werden gedeporteerd van de Dutchbat-compound te Potocari. Negentien jaar nadat het gebeurde, is dit een uitspraak in eerste instantie. Het recht moet zijn loop hebben, zeggen we dan berustend.
Als het recht zijn loop krijgt, dan doet ieder zijn onafhankelijke ding. Het Openbaar Ministerie stelt een onderzoek in, en de Onderzoeksraad voor de veiligheid het zijne. Het Internationale Strafhof wisselt signalen uit met de Veiligheidsraad. Intussen stellen letselschadeadvocaten zich voor aan de nabestaanden en is er bij voorbaat al een grote kans op een parlementaire enquête. Overheden, luchtvaartmaatschappijen en verzekeraars zorgen voor opvang en wapenen zich tegen claims. In New York, Den Haag, Kuala Lumpur, Moskou en Kiev wachten rechters op de zaken die bij hun griffie zullen binnenkomen. Zaken die bijzonder zijn, maar die ze zullen behandelen zoals andere zaken, opdat het recht zijn loop krijgt.

Als het recht zijn loop krijgt, krijgen nabestaanden dan wat zij nodig hebben? We weten heel goed wat dat is. Ik citeer uit het proefschrift van Karin Ammerlaan, Na de ramp, uit 2008, maar zou honderden andere publicaties kunnen nemen. “Slachtoffers willen weten wat er gebeurd is; ze willen dat partijen ter verantwoording worden geroepen; excuses aangeboden krijgen als daarvoor aanleiding is en vooral een vorm van erkenning. Ook vinden ze het belangrijk op de hoogte te worden gehouden over onderzoek en de schadeafwikkeling. Het dienen van deze belangen heeft grote invloed op het welbevinden en de gezondheid van de getroffenen en helpt bij de verwerking van leed. Slachtoffers zouden meer betrokken moeten worden bij het proces van politieke verantwoording na een ramp, bijvoorbeeld bij debatten daarover. De overheid zou de slachtoffers op de hoogte moeten houden van het leerproces na een ramp, de responsive change: hoe rampen voorkomen kunnen worden.”

Als het recht zijn vrije loop krijgt, dan zijn we zo een decennium verder waarin complottheorieën kunnen floreren. Dan worden juristenrekeningen een probleem en raken nabestaanden verstrikt in hun onderlinge gedoe. Dan procederen we eindeloos over bevoegdheden, immuniteiten en exoneraties. En als er dan een vonnis komt, of de minister aftreedt, dan is niet te volgen waarom deze ene persoon ‘de schuld krijgt’ en vele anderen ‘vrijuit’ gaan. Voorzover je ooit nog vrij komt als je jaren achtervolgd bent door pers en procedures, met al je twijfel over de eigen rol die je nooit echt met anderen mag delen.

Recht krijgt zijn tergende en gebrekkige loop als niemand zich verantwoordelijk hoeft te voelen voor de procedure. Neen, zegt de rechter, bij mij moet u niet zijn, want de wetgever bepaalt het procesrecht, en ik regisseer alleen mijn eigen zaken. Neen, zegt de wetgevingsjurist, bij mij moet u niet zijn, want de Kamer wil het niet. Neen, zegt het Kamerlid, want procedures die laat ik aan juristen. Neen, zeggen de processualisten, want het heeft altijd zo gewerkt. Ja, zegt de minister, we hervormen de boel al, want in 2018 gaan alle rechtbanken over op het digitaal uitwisselen van processtukken. Zodat het recht zijn digitale loop kan krijgen.

Het mag niet. Niet voor MH17, niet voor andere rampen, niet voor ongevallen, medische fouten en andere rampen van het dagelijkse leven. Wie neemt er nu eindelijk eens de leiding?

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Ook interessant:

Scroll naar boven