Het onderzoek waarin de bevindingen worden gerapporteerd, verschijnt binnenkort in de American Economic Review, maar wordt al aangekondigd door de Erasmus Universiteit. Onderzoekers Olivier Marie (Erasmus School of Economics), Kyra Hanemaaijer (Universiteit van Göteborg) en Nadine Ketel (Vrije Universiteit Amsterdam) rapporteren in het onderzoek over de impact van salience shocks op de besluitvorming van rechters. Zij focussen zich hierbij specifiek op de nasleep van de moord op advocaat Derk Wiersum.
Surinaamse verdachten
Voor die beruchte moord uit 2019 werden Giërmo B. en Moreno B. zowel in eerste aanleg als in hoger beroep veroordeeld tot gevangenisstraffen van 30 jaar. Zowel in de periode direct na de aanslag als gedurende de beide strafprocessen was er veel media-aandacht voor de zaak. De moord werd – hoewel de verdachten van Surinaamse afkomst zijn – in de media veelvuldig in verband gebracht met de ‘mocro-maffia’, een crimineel netwerk van Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond.
72 procent strenger
Uit het onderzoek blijkt nu dat rechters direct ná die moord Marokkaans-Nederlandse verdachten aanzienlijk strenger zijn gaan straffen. Gemiddeld legden zij een 72 procent langere gevangenisstraf op, wat neerkomt op ongeveer drie maanden extra achter de tralies. Vooral rechters die verhoudingsgewijs weinig Marokkaans-Nederlandse verdachten tegenover zich kregen, straften een stuk zwaarder dan voor de moord op Wiersum.
“Onze resultaten tonen aan dat zelfs in een modern, op regels gebaseerd rechtssysteem, verhoogde aandacht voor een bepaalde minderheid onbewust van invloed kan zijn op gerechtelijke beslissingen”, zegt Olivier Marie over het onderzoek. “Dit onderstreept het belang van bewustwording en training om vooringenomenheid te verminderen in tijden van maatschappelijke spanningen.”
Geen extra kans
Overigens vonden de onderzoekers geen aanwijzingen dat Marokkaans-Nederlandse verdachten in de nasleep van de aanslag op Wiersum ook extra kans liepen om überhaupt een gevangenisstraf opgelegd te krijgen, om gearresteerd te worden of om vervolgd te worden. Beslissingen van het OM en de politie lijken dus niet beïnvloed te zijn door de salience shock die de moord veroorzaakte.
De onderzoekers ontdekten echter wél dat ook in beroepsprocedures de lengte van de gevangenisstraffen voor Marokkaanse Nederlanders toenam in de periode na de moord. De gerechtshoven corrigeerden de strengere gevangenisstraffen van de rechtbanken dus niet, stellen de experts.
