Afgelopen september werd bekend dat de Rechtspraak met twee initiatieven op de shortlist stond over de Overheidsaward voor beste overheidsinnovatie van het jaar: wijkrechtspraak en voorRecht-rechtspraak. Met die tweede nominatie heeft de Rechtspraak de prijs definitief in de wacht gesleept, onder meer ten koste van de Gegevensboekhouding van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en Slim Strandnet van de gemeente Den Haag.
De Overheidsawards worden jaarlijks uitgereikt en gelden als belangrijke erkenning voor effectieve en geslaagde projecten en innovaties bij publieke instanties. Dat de Rechtspraak voor twee verschillende innovaties werd genomineerd, was al tamelijk uniek. Het is de eerste keer dat de Rechtspraak de award ook daadwerkelijk wint. De prijzen werden vrijdag 28 november uitgereikt in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Een delegatie van de Rechtspraak nam de award uit handen van burgemeester Jan van Zanen van Den Haag, tevens voorzitter van de vakjury bij de Overheidsawards, in ontvangst.
AI-Chatbot
Met voorRecht-rechtspraak hebben burgers op laagdrempelige wijze toegang tot juridische ondersteuning bij bepaalde typen conflicten en problemen. Mensen gaan zelf aan de slag met een AI-chatbot, die het conflict analyseert en met relevante jurisprudentie komt. Komen burgers er met alleen die AI-ondersteuning niet uit, dan kan er een zaakbegeleider worden toegewezen die het geschil verder oppakt.
“Deze innovatieve werkwijze zorgt ervoor dat twee derde van de zaken zelfstandig wordt afgehandeld, waardoor slechts een derde bij de rechter belandt. Daarmee draagt voorRecht bij aan een toegankelijkere rechtspraak en vermindert het de druk op de rechterlijke macht”, zo schrijft de vakjury van de Overheidsawards. “De jury prijst de startup-mentaliteit waarmee dit initiatief is opgezet: een bevlogen team van jonge professionals dat met vertrouwen en lef binnen een traditioneel systeem vernieuwt. Hun sterk lerend vermogen en open houding tegenover kennisuitwisseling met andere rechtbanken maken het project extra krachtig.”
Potentie
Kijkend naar de toekomst ziet de vakjury bovendien dat er nog veel meer in het vat zit: “De jury ziet grote opschaalbare potentie: zowel naar andere soorten zaken als naar andere rechtbanken. De fundamentele verandering in de kijk op rechtspraak, en de toepassing van AI en digitaal design, maken voorRecht tot een voorbeeld van hoe innovatie binnen de overheid de toekomst van publieke dienstverlening versterkt.”
Aan die opschaling wordt overigens momenteel al gewerkt: voorRecht-rechtspraak was aanvankelijk alleen beschikbaar voor conflicten binnen VVE’s, maar kan nu ook worden ingezet bij geschillen rondom bouwvergunningen. In 2026 worden er nog meer rechtsgebieden toegevoegd. De innovatie is momenteel van kracht bij de rechtbanken Amsterdam, Noord-Holland en Oost-Brabant. Komend jaar staan aanvullende rechtbanken op de rol om te worden toegevoegd aan het project.
Financiering
Ondertussen is de financiering van het voorRecht-rechtspraakproject overgenomen door de Raad voor de rechtspraak. Voorheen lag die financiering bij het ministerie. Doordat de Raad deze verantwoordelijkheid overneemt, is er meer zekerheid dat het project de komende jaren op voldoende financiering kan rekenen om zich verder te ontwikkelen.
