Onderneming, juridische risico’s en risk management
Bedrijven zullen ter voorkoming van juridische aansprakelijkheid een effectief compliance systeem moeten hebben, ingericht op voor hen aanwezige risico’s. Risk assessments zijn niet meer weg te denken als het gaat om het voorkomen van juridische aansprakelijkheid.
Risico’s ‘op de radar’ van de bedrijfsjurist
Corruptierisico’s en witwasrisico’s zouden constant de aandacht van de bedrijfsjurist moeten hebben. Vanuit Nederlands perspectief zijn Nederlanders strafbaar als zij in het buitenland personen omkopen. Dat geldt niet voor buitenlanders die in het buitenland omkopen. In het kader van het internationale zakendoen, is in elk geval een tweetal buitenlandse anti-corruptiewetten van belang gezien hun potentiële globale reikwijdte: de UK Bribery Act en de US Foreign Corrupt Practices Act (FCPA). De UK Bribery Act stelt alle typen van omkoping strafbaar. Bedrijven die in het VK zaken doen en die geen ‘adequate procedures’ ter voorkoming van omkoping hebben, kunnen worden gestraft voor wereldwijde corruptie door hun ‘associated persons’. De FCPA ziet alleen op buitenlandse ambtelijke corruptie. De Amerikaanse Justitie doet niet ingewikkeld om rechtsmacht te claimen en slaat soms hard toe (zie de zaken tegen de in Nederland gevestigde bedrijven Vimpelcom, Telia Company en SBM Offshore).
Het witwasdelict is heel ruim. Vele handelingen kunnen witwassen opleveren van iets wat met een eerder gepleegd misdrijf is verkregen. Dan behoeft niet te worden bewezen door wie, wanneer en waar dit grondmisdrijf concreet is begaan. Witwassen is tegenwoordig een ‘prosecutor’s darling’ in de bestrijding van financieel-economische criminaliteit.
Intern onderzoek en risicobeheersing
Het intern onderzoek is een instrument voor risicobeheersing waaronder ook het antwoord op de vraag of een bedrijf aansprakelijk is, als individuen over de schreef zijn gegaan. Het daderschap van een rechtspersoon wordt bepaald via ‘redelijke toerekening’. Een van de criteria is of de rechtspersoon erover kon beschikken dat de gedraging zou plaatsvinden en feitelijk werd aanvaard. Onder aanvaarden valt ook het niet betrachten van redelijke zorg.
Die zorgplicht wordt ingevuld door compliance en risk management. Leidinggevenden kunnen ook persoonlijk strafrechtelijk aansprakelijk zijn, als zij weten van de wetsschending en niet ingrijpen. Stilzitten nadat signalen van misstanden zijn ontvangen, is dus geen optie.
Soms kan een rechtspersoon wettelijk verplicht zijn de feitelijke toedracht van een incident te onderzoeken. Intern onderzoek is dus een instrument voor risicobeheersing en het voorkomen of beperken van aansprakelijkheid van zowel ondernemingen als hun leidinggevers.
Maarten ’t Sas en David Schreuders, Simmons & Simmons
In het komende nummer van De Bedrijfsjurist, dat eind juni verschijnt, staat een uitgebreidere versie van deze bijdrage.
