‘Strafrecht kan democratie niet beter beschermen dan het nu al doet’

Nu de democratie onder druk lijkt te staan, wordt wel eens geopperd het strafrecht een zwaardere rol te geven om de democratie te beschermen. Hoogleraar strafrecht Jeroen ten Voorde pleitte in zijn oratie echter voor voorzichtigheid.

Delen:

‘Strafrecht kan democratie niet beter beschermen dan het nu al doet’ - Mr. online
Beeld: Depositphotos

Het strafrecht beschermt de democratie al, vindt Jeroen te Voorde, hoogleraar straf(proces)recht aan de Universiteit Leiden. Mensen die politici bedreigen worden vervolgd en veroordeeld. Er zijn terroristische misdrijven die speciaal in het leven zijn geroepen om de democratische rechtsorde te beschermen. Een nog grotere rol voor het strafrecht is volgens Ten Voorde niet aan de orde. “Bescherming van de democratie staat niet letterlijk in de wet. We moeten oppassen dat we het strafrecht niet gaan overvragen.” Ten Voorde hield vrijdag 16 december zijn oratie.

Zelfreinigend vermogen

Soms wordt de democratie bedreigd door uitspraken van politici zelf, zoals Forum-lid Gideon van Meijeren: die had ideeën over het bezetten van de Tweede Kamer. “Een politicus mag in de Tweede Kamer zeggen wat hij of zij wil, en is daar immuun”, zegt Ten Voorde op de site van de Leidse universiteit. Maar dat schuurt wel eens, net als bij uitspraken over de ‘kopvoddentaks’ (Wilders, PVV) en de verwijzing naar tribunalen (Van Houwelingen, FvD). “We gaan er bij dit soort gevallen vanuit dat het parlement een zelfreinigend vermogen heeft. Wat buiten de Kamer wordt besproken, zou wel onder het strafrecht kunnen vallen, al zijn de meningen erover verdeeld of zo’n tweedeling houdbaar is.”

Democratische paradox

In zijn oratie verwijst Ten Voorde naar de ‘democratische paradox’: democratie laat een hoop toe, maar laat het ook anti-democratie toe? “Wij zijn in Nederland bereid om mensen veel te laten zeggen. Hoe kun je bepalen of iemand een uitspraak doet om het debat op scherp te zetten of dat hij daadwerkelijk een staatsgreep wil plegen? Daarvoor moet je oordelen over iemands intenties, wat heel lastig is. Daarom is het gevaarlijk om democratie heel expliciet als collectief belang in het strafrecht een plek te geven.” Dat zou immers contraproductief werken: het collectieve belang kan in conflict komen met individuele belangen, zoals het demonstratierecht en de vrijheid van meningsuiting. En juist die belangen zijn in een democratie zo belangrijk.

Volgens Ten Voorde heeft het strafrecht al de nodige middelen in handen waarmee de democratie kan worden beschermd. De reikwijdte daarvan is nog niet altijd duidelijk, omdat veel strafbepalingen niet worden gebruikt. Dat geldt ook voor nieuwe online fenomenen. “De bescherming van de democratie kan beter, maar niet door het als collectief belang in het strafrecht op te omarmen.”

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven