Hoe verloopt de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld? Dat was de onderzoeksopdracht voor enkele juristen en psychologen van de Groningse universiteit. Het eerste probleem dat zij ontdekten: er is geen eenduidige definitie van psychisch geweld. Op dit moment wordt psychisch geweld in de strafrechtketen nagenoeg alleen gesignaleerd binnen de huiselijke kring en in samenloop met fysiek geweld. Maar psychisch geweld kan ook zonder fysiek geweld voorkomen en buiten de huiselijke kring, zoals bij grensoverschrijdend gedrag op het werk en in de topsport.
Bewijs en incidenten
In het strafrecht ligt de focus op datgene wat kan worden bewezen, en bij psychisch geweld is dat vaak ingewikkeld, schrijven de onderzoekers. Organisaties gaan daarnaast vooral af op incidenten, terwijl patronen over langere tijd minstens zo waardevol zijn. Deze gerichtheid op bewijs en incidenten sluiten slecht aan op de realiteit van psychisch geweld. Fysiek geweld krijgt sneller prioriteit dan psychisch geweld, aangezien dan vaak sprake is van concrete, waarneembare feiten. Hierdoor wordt het psychische aspect vaak gemist of onderbelicht.
Deskundigheid en samenwerking
De onderzoekers constateren wel dat de deskundigheid en samenwerking zijn verbeterd maar deze worden door het ontbreken van overkoepelende kaders niet optimaal benut. Het vergaren van deskundigheid door generalisten krijgt niet altijd prioriteit. En benutting van deskundigheid wordt bemoeilijkt door de complexiteit en diversiteit van psychisch geweld, waardoor het niet wordt gesignaleerd. En als het niet wordt gesignaleerd, stemmen specialisten vanuit verschillende partijen onderling niet goed af.
Aparte strafbaarstelling
Alle gesproken deskundigen waren positief over het plan om psychisch geweld apart strafbaar te stellen, behalve advocaten. Deze deskundigen zien het huidige strafrechtelijke instrumentarium als ontoereikend om psychisch geweld goed te kunnen aanpakken, vooral stelselmatige vormen van psychisch geweld, zoals dwingende controle. Aparte strafbaarstelling heeft ook een symbolische waarde, vinden die deskundigen: het leidt tot meer maatschappelijke bewustzijn en meer aandacht voor kennisopbouw in de strafrechtketen. Bovendien kan Nederland met een aparte strafbaarstelling beter voldoen aan internationale verplichtingen. Wel zijn zij zich ervan bewust dat dit kan leiden tot over-criminalisering, de lastige verhouding tot huidige strafbepalingen en de praktische uitvoerbaarheid ervan.
Aanbevelingen
De onderzoekers adviseren om duidelijk te maken welke belangen met aparte strafbaarstelling van psychisch geweld zijn gemoeid. De wetgever kan overwegen om de strafbaarstelling toe te spitsen op dwingende controle. Ook bevelen zij deskundigheidsbevordering aan, en meer investeringen in de afstemmingsoverleggen. Deze worden als constructief en belangrijk ervaren, maar de kwaliteit wisselt en niet elke zaak komt in een dergelijk overleg op tafel waar dat wel zou moeten en kunnen.
Lees hier het rapport Psychisch geweld in het strafrecht.
