Op de twee aquarellen is het oude gebouw van de Hoge Raad afgebeeld. Samen met de foto’s en de overige archiefstukken gaat het om een unieke verzameling erfstukken die bijdraagt aan het behoud van de juridische geschiedenis van Nederland. Na het overlijden van hun vader P.R. Smits, oud-vicepresident van de rechtbank Arnhem, in 2024 besloten de broers Smits diverse stukken uit de familiecollectie te schenken of terug te geven aan de desbetreffende instituten. De juristerij zit overigens al eeuwenlang in het DNA van de familie Smits: kleinzonen Derck Jan en Pieter Smits vormen de zesde generatie in Leiden opgeleide juristen uit de familie.
In het kader van hun Bringing Home project, zoals Pieter Smits het in gesprek met Mr. noemt, bezochten de gebroeders onlangs de Hoge Raad. De stukken werden aldaar in ontvangst genomen door een uitgebreide delegatie van de Hoge Raad, onder wie president Dineke de Groot en vicepresident Maarten Kroeze.
124 jaar
Het gebouw dat op de aquarellen zichtbaar is, speelt een essentiële rol in de geschiedenis van de Hoge Raad. De hoogste rechter van ons land verhuisde in 1864 naar het bewuste pand aan het Plein in Den Haag. Na een grondige renovatie in de jaren dertig van de twintigste eeuw was de Hoge Raad uiteindelijk tot 1988 in dit pand gevestigd: 124 jaar, langer dan op welke andere vestigingslocatie dan ook. In 1988 werd het gesloopt ten faveure van de nieuwe Tweede Kamer.
Op de aquarellen zijn onder meer de befaamde zes standbeelden voor het gebouw al zichtbaar. Deze beeldhouwwerken, vervaardigd in de jaren dertig, zijn onlosmakelijk verbonden gebleven met de Hoge Raad en verhuisden telkens mee. Tegenwoordig staan ze opgesteld voor het nieuwe gebouw van de Hoge Raad aan het Korte Voorhout.
‘Cultureel erfgoed’
Kroeze sprak in het bijzijn van de broers Smits van “cultureel erfgoed van de Hoge Raad” met betrekking tot de geschonken collectie. De aquarellen, foto’s en andere stukken hebben dan ook een prominente, zichtbare plek in het pand gekregen. Onder die stukken bevindt zich onder meer twee zwart-witfoto’s van de oude zittingszaal, met op de achterzijde een lijst met de namen van de raadsheren die het afscheidscadeau in de jaren zestig aan grootvader Smits aanboden.
Leer Smits
“Mijn grootvader publiceerde eind jaren dertig over relativiteit en de onrechtmatige daad”, zegt Pieter Smits tegen Mr. over de bijzondere erfstukken. “Een benadering die later in de juridische literatuur bekend werd als de relativiteitsleer, of ook wel de Leer Smits.” In de bibliotheek in het ouderlijk huis van de familie is allerlei materiaal over dit juridisch-historische leerstuk gebundeld in een verzamelmap, vertelt hij verder. “Daarin zitten onder andere de oorspronkelijke vijfdelige publicatie van de Leer Smits in het WPNR uit 1938, de eigen aantekeningen van onze grootvader, zijn jurisprudentieoverzicht, én een originele overdruk van de publicatie. Het is bijzonder om te beseffen dat dit leerstuk én de bijbehorende stukken al meer dan 85 jaar bewaard zijn gebleven.”
“Wat het nóg specialer maakt, is dat de civiele kamer van de Hoge Raad vorig jaar nog een arrest heeft gewezen over een afzinkkelder waarin werd aangeknoopt bij deze relativiteitsleer Smits. De leer van onze grootvader leeft dus voort, niet alleen in deze erfstukken, maar ook in het hedendaagse recht.”
Op LinkedIn schrijft Smits dat hij en zijn broer “met alle egards ontvangen” zijn en deelt hij enkele foto’s van het bijzondere moment. “Voor ons voelt het dankbaar en waardevol dat we deze objecten symbolisch ‘thuis’ hebben kunnen brengen. Een eerbetoon aan de lange en betrokken carrière van onze grootvader, die ruim twintig jaar met toewijding aan de Hoge Raad verbonden was.”
