Een aantal gemeenten werkt onder de vlag van de VNG-werkgroep ‘Next level gemeentejuristen’ aan het doorontwikkelen van de beroepsgroep van gemeentejurist en de (aantrekkelijke) positionering van dit vak. Zij zijn samen het project ‘De Gemeente Meester’ begonnen. Aan adviesbureau AnderssonElffersFelix (AEF) is gevraagd om de aansluiting tussen universitaire rechtenopleidingen en de gemeentelijke praktijk onder de loep te nemen en ‘interventies’ te schetsen die kunnen bijdragen aan het verbeteren van deze aansluiting. Deze staan in het rapport De Gemeente Meester; bekend maakt bemind.
Vacatures
Juridische functies bij gemeenten staan in de top 5 van moeilijk vervulbare vacatures. Het aantal juridische vacatures bij gemeenten is bijvoorbeeld tussen het eerste kwartaal van 2023 en het eerste kwartaal van 2024 met 23 procent toegenomen. Uit de personeelsmonitor blijkt dat 17 procent van de gemeenten op dit gebied belemmeringen ervaart. Het is voor gemeenten met name lastig om juristen aan te trekken in functies met een meer strategische oriëntatie. Zowel gemeenten als opleidingen vinden dat de aansluiting tussen opleiding en praktijk beter kan. Naar schatting werken er tussen de 5.000 en 6.000 juristen bij gemeenten.
Competenties
Gemeenten zijn op zoek naar de zogenoemde T-shaped jurist. Die beschikt over brede, multidisciplinaire juridische kennis én sociale vaardigheden, is sterk georiënteerd op publieke waarden en is mens- en oplossingsgericht. Competenties die voor gemeenten belangrijk zijn: communicatieve vaardigheden, resultaatgerichtheid en politiek-bestuurlijke sensitiviteit. De moderne (gemeente)jurist stelt zich niet op als ‘slagboom’ maar is iemand die meedenkt over wat wél kan.
Beperkte aansluiting
Het probleem is onder andere dat de aansluiting tussen rechtenopleidingen en gemeenten beperkt blijft. In de opleiding is relatief weinig aandacht voor bestuurs- en gemeenterecht. Verder is er minder interactie tussen wo-opleidingen en gemeenten dan tussen hbo-opleidingen en gemeenten. De bekendheid over en weer tussen docenten en ambtenaren laat te wensen over. Gemeenten hebben de indruk dat wo-opleidingen en universitaire rechtenstudenten sterk zijn gefocust op de klassieke togaberoepen en dat gemeenten niet of maar beperkt worden gezien als een interessante toekomstige werkgever. Verder biedt het curriculum maar weinig ruimte om stage te lopen bij gemeenten of andere lagere overheden.
Beroepsoriëntatie
Nu het curriculum zich sterkt richt op het civiel effect, komt de gemeentelijke praktijk er bekaaid vanaf. Ook geven diverse universitaire docenten aan dat de functie van de rechtenopleiding primair die van kennisoverdracht is en dat er maar weinig ruimte is voor aandacht voor de praktijk en praktijkvaardigheden. In lijn daarmee ligt ook dat beroepsoriëntatie een taak is die primair bij studieverenigingen is belegd en de verantwoordelijkheid hiervoor minder sterk door opleidingen wordt gevoeld.
‘Saai en stoffig’
Uit onderzoek en gesprekken met studenten blijkt dat zij de gemeente vaak niet eerder hebben overwogen als mogelijke werkgever. Het imago van de gemeentejurist is niet positief: studenten spreken van ‘saai, stoffig en minder ambitieus’. Advocatenkantoren zijn het meest zichtbaar voor studenten – zij zetten de toon waartoe andere werkgevers zich moeten verhouden. Studieverenigingen geven aan dat gemeenten weinig zichtbaar zijn en moeilijk te benaderen voor carrière-evenementen.
Zichtbaarder worden
De onderzoekers adviseren gemeenten om zichtbaarder te worden in wervingsactiviteiten en het vak van gemeentejurist bekender maken. Verder zouden meer wo-studenten stage moeten kunnen lopen bij gemeenten en is het van belang dat er meer gemeentelijke casuïstiek in vakken komt.
