De verhouding tussen de advocatuur en staatssecretaris Teeven lijkt alsmaar te verslechteren. Met name het toezichtsdossier en de voorgenomen bezuinigingen op de gefinancierde rechtsbijstand zorgen voor een onoverkomelijke verdeeldheid. En hoewel zowel de Orde als de bewindsman benadrukken open te staan voor overleg, zoeken zij geen toenadering tot elkaar. De strijdbijl lijkt dan ook voorlopig niet te worden begraven. Intussen roept de wetenschap beide partijen op de discussie naar een hoger niveau te tillen.
Vorige week maandag protesteerden ongeveer 300 advocaten in toga bij de Rechtbank Amsterdam tegen de bezuinigingsplannen voor de gefinancierde rechtsbijstand. Circa 150 advocaten deden dat afgelopen donderdag vlak voor het algemeen overleg van de vaste Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie nog eens dunnetjes over. Tijdens dit overleg werd duidelijk dat zowel de coalitiepartijen als de oppositiepartijen ernstige twijfels hebben bij de plannen van Teeven. De Tweede Kamerleden Jeroen Recourt (PvdA) en Ard van der Steur (VVD) kwamen daarom met een aantal alternatieven. Teeven zegde toe deze serieus te zullen bekijken. Het is alleen nog niet duidelijk of hij tijdens de behandeling van de justitiebegroting, die 20 en 21 november plaatsvindt, al met uitwerkingen zal kunnen komen.
Teeven zei tijdens het algemeen overleg ook tot drie maal toe bijzonder teleurgesteld te zijn dat de Orde met onmiddellijke ingang vorige week woensdag haar medewerking aan pilots tot versterking van de eerstelijns rechtsbijstand heeft opgeschort. “Ik ben buitengewoon verrast en teleurgesteld en ik hoop dat de Orde de pilot weer snel zal hervatten. Ik houd de lijn met de Orde nadrukkelijk open”, aldus Teeven.
Walter Hendriksen, algemeen deken van de Nederlandse Orde van Advocaten, kijkt voldaan terug op afgelopen week. “Het is gewoon goed gegaan.” Hij heeft goede hoop dat Teeven zijn bezuinigingsplan zal aanpassen. Opvallend is dat de Orde nog geen overleg met het ministerie heeft gehad over de maatregel, maar wel de medewerking aan de pilots heeft opgeschort. Hendriksen: “Dat doen we om te zorgen dat die medewerking niet geduid kan worden als onze zegen voor de bezuiniging. Dat Teeven daarover teleurgesteld is, tja, als we onze teleurstellingen over en weer moeten meten denk ik dat we aardig gelijk oplopen. We wachten op betere tijden. Ik hoop van harte dat die zullen komen. Wij zullen ons er in ieder geval voor inspannen.”
Animositeit
Tweede Kamerlid Jeroen Recourt (PvdA) zegt onder de indruk te zijn van het advocatuurlijke protest vorige week. “Ik zag een beroepsgroep die deed wat ze in de rechtszaal ook heel kundig doen, namelijk met veel verve het eigen standpunt naar voren brengen. En daar is niks mis mee. Wat ik wel heel vervelend vind, is dat de Orde de samenwerking rondom die pilots heeft stopgezet. Wat mij betreft zoek je de publiciteit op, maar zoek je ook toenadering voor overleg. De Orde gooit de deur nu volledig dicht, terwijl de staatssecretaris juist open staat voor alles. Dat is jammer.” Recourt geeft toe dat het toezichtsdossier de gemoederen behoorlijk verhit heeft. “Daar is grote onenigheid over. In hoeverre die twee onderwerpen op elkaar doorwerken weet ik niet, maar dat de verhouding tussen de Orde en de overheid verslechtert, is wel duidelijk.”
Hendriksen zegt juist de deur helemaal niet te hebben dichtgeslagen. Maar van (intensieve) communicatie tussen de Orde en het ministerie is op dit moment in elk geval geen sprake. Hendriksen zegt eerst de uitwerking van de bezuinigingen door Teeven te willen afwachten. Bovendien is er nog volop overleg tussen de Orde en specialisatieverenigingen gaande over de belangen van advocaten en rechtzoekenden bij de taakstelling om 85 miljoen euro te bezuinigen. “De uitkomsten daarvan moeten volledig duidelijk zijn voordat we – desgevraagd – met het ministerie spreken.” Hij vervolgt: “De meningsverschillen moeten duidelijk zichtbaar zijn om het debat in de Tweede en mogelijk straks ook in de Eerste Kamer zorgvuldig te kunnen laten verlopen. Er zijn allerlei zaken die wij niet in de haak vinden. Zakelijk bezien verharden de standpunten zich. Dat we het fundamenteel oneens zijn op het gebied van de gefinancierde rechtsbijstand en het toezicht leidt er echter niet toe dat er animositeit is. In de normale verhoudingen tussen het ministerie en de Orde is niets aan de hand. Regulier overleg vindt nog steeds plaats.”
Kabaal
Wouter Veraart, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit, zegt daarentegen dat de Orde de moed om op harmonieuze wijze met het ministerie in gesprek te treden enige tijd geleden al volledig lijkt te hebben verloren. “Mijn indruk is dat de Orde eigenlijk sinds de griffierechtenaffaire heeft besloten om in een soort actiemodus te gaan als het gaat om plannen van Teeven en Opstelten. En terecht naar mijn idee. Het crimefighter-duo heeft namelijk niet bepaald de neiging om goed naar anderen te luisteren voordat ze een beslissing nemen. Bovendien zijn ze ook niet erg vatbaar voor de dialoog. Het enige wat dan nog helpt is kabaal maken.”
Maurice Adams, hoogleraar democratie en rechtstaat aan de Universiteit van Tilburg, heeft eveneens begrip voor de activistische houding van de beroepsgroep. Maar hij denkt ook dat dat de discussies tussen de Orde en het ministerie zich te veel toespitsen op incidenten en individuele maatregelen. “Nu is het de rechtsbijstand, de vorige keer waren het de griffierechten, en dan was er ook nog het afschaffen en verlengen van de verjaringstermijn en de invoering van de herziening ten nadele. Er is alle reden voor protest, maar ik denk dat het debat naar een hoger niveau getild moet worden. Het moet gaan over het totaalpakket. Over de ontwikkeling van onze rechtstaat in het algemeen. En dat debat moet op politiek, maar ook op maatschappelijk niveau worden gevoerd. Want er is iets structureel aan de hand met onze rechtstaat. Er is een beweging gaande die veel verder reikt dan al die losse maatregelen als zodanig. Het geheel is meer dan de som der delen.”
