Leden van een motorbende zijn betrokken bij zware en georganiseerde criminaliteit, zoals drugs- en wapenhandel. Zij wanen zich onaantastbaar en spanningen tussen bendes kan leiden tot geweld. Die uitgangspunten waren de basis van een meerjarige aanpak die ‘normoverschrijdend gedrag en ondermijnende criminaliteit’ onder bendeleden moet voorkomen. Echter, bij de invoering van deze aanpak (in 2012) was er nog weinig empirische kennis over de criminele activiteiten van de verschillende Nederlandse Outlaw Motorcycle Gang memberships (OMCG). Ook was onduidelijk of en hoe het bendelidmaatschap het criminele gedrag van hun leden beïnvloedt.
Politiedossiers
In haar proefschrift Outlaw biker crime: the relationship between Outlaw Motorcycle Gang membership and criminal behavior brengt Sjoukje van Deuren dat in kaart. Zij gebruikte twee steekproeven van bij de politie bekende leden van Nederlandse OMCGs. Die werden onder andere vergeleken met verdachtenregistraties en veroordelingsgegevens. Ook beschikte zij over zestig politiedossiers (2012-2018) waarin leden van Nederlandse OMCGs als verdachten werden aangemerkt, en bestudeerde ze de rechterlijke uitspraken uit deze dossiers. Tot slot interviewde ze vijf officieren van justitie die betrokken waren bij de politiedossiers die voor haar proefschrift zijn onderzocht. Van Deuren promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Sociale selectie
Uit Van Deurens onderzoek blijkt dat personen met een crimineel verleden – zoals een uitgebreide criminele carrière op jonge leeftijd – worden aangetrokken tot het OMCG-lidmaatschap. Dit kan komen door de eigen voorkeur, maar ook omdat OMCGs gericht criminele personen ‘werven’. Ook vindt sociale selectie plaats binnen de OMCG-subcultuur: voorafgaand aan het lidmaatschap komen toekomstige leden van de meest criminele OMCGs eerder en vaker in hun leven met de politie in aanraking dan toekomstige leden van minder criminele OMCGs. Bovendien verhoogt het OMCG-lidmaatschap de criminele betrokkenheid van leden, met name bij het lidmaatschap van een van de meest criminele OMCGs.
Gelegenheidsstructuur
Hoewel het OMCG-lidmaatschap de criminele carrière van leden dus ‘positief’ beïnvloedt, is de rol van de bende als collectief in veel gevallen beperkt. Een leidinggevende positie binnen een OMCG staat doorgaans niet gelijk aan volledige controle over de criminele activiteiten van de individuele OMCG-leden. Van Deuren concludeert dat OMCGs hun leden een gelegenheidsstructuur bieden die crimineel gedrag kan bevorderen door gebruik te maken van de gewelddadige reputatie van de club, de dreiging die uitgaat van het OMCG-lidmaatschap of door gebruik te maken van mededaders binnen de club.
Aanpak
De strafrechtelijke vervolging van bendes is nu vooral gericht op hun bestuursleden. Volgens Van Deuren is die aanpak mogelijk minder effectief om criminaliteit onder leden aan te pakken. Daarvoor is een aanpak van de gelegenheidsstructuren beter, zoals opsporingstechnieken gericht op de criminele netwerken van OMCG-leden of de beperking van het (publieke) gebruik van clubkleding. Ook is het beter de aanpak te concentreren op (het lidmaatschap van) de meest criminele Nederlandse OMCGs, vanwege het criminaliteitsstimulerende effect dat daar vanuit gaat.
