Nederlandse rechters wijzen voorlopige hechtenis toe op basis van summiere en algemeen geformuleerde motiveringen, wat strijdig kan zijn met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Bovendien sturen rechters verdachten voorafgaand aan hun proces gemakkelijk de cel in op grond van recidive en vluchtgevaar, terwijl daar vaak onvoldoende bewijs voor is.
Die conclusies trekken de wetenschappers Jan Crijns, Bas Leeuw en Hilde Wermink (Instituut voor Strafrecht en Criminologie Universiteit Leiden) op basis van onderzoek naar 109 procedures en 56 zaken, en interviews met zes rechters, drie officieren van justitie en 35 advocaten. De onderzoekers concluderen ook dat Nederlandse wetgeving over voorlopige hechtenis in overeenstemming is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dus de wet hoeft niet te worden aangepast.
Nederland ligt al jaren onder vuur omdat de voorlopige hechtenis volgens juristen te snel en te gemakkelijk wordt opgelegd. Vorig jaar kregen 17.600 verdachten in totaal 28 miljoen euro uitgekeerd wegens onterechte detentie. Dat is bijna vier keer zoveel als in 2004, zo blijkt uit cijfers van het CBS.
Een probleem is dat de alternatieven, zoals borgtocht en elektronische toezicht, alleen opgelegd kunnen worden in de vorm van schorsing van de voorlopige hechtenis. Die moet dus eerst worden bevolen. De onderzoekers stellen dat die alternatieven onvoldoende worden benut, onder meer doordat rechters er niet vertrouwd mee zijn.
De belangrijkste aanbeveling van de onderzoekers is dat Nederland de borgtocht en de enkelband ook mogelijk moet maken buiten voorlopige hechtenis om. Andere aanbevelingen: het OM moet kritischer kijken of de voorlopige hechtenis nodig is en vaker met alternatieven komen, rechters moeten voorlopige hechtenis als laatste redmiddel beschouwen en betere motiveringen leveren bij het opleggen van voorlopige hechtenis, en de Raad voor de rechtspraak en het ministerie van Veiligheid en Justitie moeten meer geld vrijmaken zodat rechters meer tijd hebben om hun beslissingen goed te motiveren. Tot slot moet er meer onderzoek gedaan worden naar de effectiviteit van borgtocht en enkelband, en naar de manier waarop die sancties kunnen worden ingepast in het Nederlandse strafrechtsysteem.
Het onderzoek werd in maart gepubliceerd, maar kreeg tot nu toe geen media-aandacht.
