Al sinds jij en ik op verjaardagen komen, is elke oom na dat pilsje te veel zijn kritiek aan het uiten op de advocatuur. Vooral die geen moraal zouden hebben, want “advocaten liegen voor een maandsalaris”.
Nu weten we allang dat we oom Bob niet te serieus moeten nemen, maar toch blijft dit wel iets waar we ons voortdurend mee bezig houden. Want ja, de beroepsregels zijn er en staan netjes in de gedragsregels van de Nederlandse Orde van Advocaten. Maar wat gebeurt er in dat grote grijze gebied tussen wat mag, wat kan, en wat je zelf nog kunt verantwoorden als je ’s avonds je toga uittrekt?
Het was de laatste werkgroep van vorig jaar, eind juni. De aanwezige leerlingen op twee handen te tellen, de andere hadden de aanwezigheidsplicht natuurlijk braaf opgespaard tot aan de laatste werkgroepen. Mijn docent, meneer Casteleins, legt met het enthousiasme van altijd ‘de kanarie in de kolenmijn’ uit.
Ik neem je even mee terug in de tijd: mijnwerkers namen vroeger een kanarie mee de mijn in. Als er onvoldoende zuurstof hing in de lucht, stierf de kanarie eerder dan de mens. Een vroeg alarmsignaal dat het tijd was om te vluchten. Volgens dit symbolische principe (en de docent) hebben ethische advocaten ook zo’n kanarie: een grens die je aan het begin van je carrière voor jezelf opstelt. Een lijn waar je niet overheen gaat, niet verstelt en trouw aan blijft.
De werkgroep ging door en ik kreeg een kaartje toegereikt, waar ik dan mijn super eigen grens op mocht schrijven.
Van alles ging door mijn hoofd, want zouden mijn morele waardes wel standhouden als het zou gaan om honderden-duizenden? Of… miljoenen? Allerlei scenario’s met big money speelden zich al in mijn hoofd af (met een kleine 30 euro op mijn karige studentenrekening).
De werkgroep was voorbij, en Hugo kwam de kaartjes ophalen. Onopvallend probeerde ik het lege blaadje terug te geven.
Toch heeft de kanarie mij de weken en maanden erna nog achtervolgd. En heel eerlijk? Ik weet het eigenlijk nog steeds niet.
Misschien is de kanarie er ook niet om één vast antwoord te geven, maar om te zorgen dat je blijft luisteren. Want zodra je hem niet meer hoort, is het misschien al te laat.
De praktijk zal vast vol dilemma’s zitten: cliënten die nét iets meer willen dan mag, partners die targets hebben en situaties waarin de grens tussen “slim” en “onethisch” dunner blijkt dan gedacht. Voor nu zit mijn kanarie in ieder geval nog thuis in de kooi, straks mag hij mee naar kantoor.
Wat is jouw kanarie? En hoor je hem nog zingen?
