Wat moet je weten als bedrijfsjurist?
Nieuwe technologieën zorgen voor veranderende rollen en verantwoordelijkheden binnen bedrijfsprocessen. Voer voor de bedrijfsjurist. Die moet begrijpen wat je er mee kan, maar hoeft niet alle technische ins en outs te kennen. ‘Je hoeft ook niet te weten hoe het internet werkt om het te kunnen gebruiken’.
De decentralized finance industry is een van de snelst groeiende industrieën die er is. Was de globale markt een vijf jaar geleden een 10 miljard, inmiddels gaat het om 2,57 biljoen euro, vertelt Olivier Rikken, oprichter/partner van Emerging Horizons en directielid bij Ledger Leopard. Duizenden miljarden dus. Crypto munten of tokens vertegenwoordigen een waarde, die wordt vastgelegd in smart contracts. ‘Een smart contract een account waar je je afspraken aan kan toevoegen, een soort programmeerbare bankrekening’, legt Rikken uit. ‘Het werkt op blockchain. Een blockchain is in essentie een gedeelde open database, waarbij we geen centrale autoriteit meer nodig hebben voor integriteitsbewaking van de inhoud van deze database. Alle deelnemers, toegang hebben via een wallet of blockexplorer, een soort “blockchain-google”. Iedereen kan op elk moment zien wie (onder een pseudoniem) wat heeft gedaan. Een blockchain kan werkzaamheden van derde partijen in wie we vertrouwen stellen, zoals notarissen, banken, verzekeraars en certificeringsinstellingen, vervangen. De integriteit van de informatie en van de transacties ligt dan vast door de blockchain.’
Geen tussenpersonen
De belangrijkste toepassing van blockchain is smart contracts. Iemand moet die opstellen, en iemand moet controleren of de afspraken op de juiste manier zijn weergegeven. Hier ligt een taak voor de bedrijfsjurist. ‘Anders dan wel wordt gedacht, bestaan smart contracts uit tekst in de vorm van code, maar niet uit nulletjes en eentjes’, zegt Rikken. ‘Het is wel een programmeertaal, maar er zijn ook partijen die standaard templates voor contracten maken. Niet iedereen hoeft die te kunnen schrijven, maar een paar mensen moeten de contracten wél kunnen beoordelen. Dat is specialistenwerk. Doe je als jurist een cursus, dan kun je een smart contract prima binnen afzienbare tijd leren lezen.’
Een tweede toepassing van blockchain is het creëren van cryptocurrencies, of tokens. Een digitaal muntje, dat vertegenwoordigt wat partijen daarover afspreken. Dat kan een geldbedrag zijn, een aandeel in een bedrijf, een lening of wat dan ook. ‘Het is een digitaal bewijsstuk dat je kunt overdragen aan een ander, via een blockchain netwerk, zonder dat daar een derde partij bij nodig is. In Nederland is het betalingsverkeer heel efficiënt geregeld, maar zelfs hier is er altijd een derde nodig bij iedere overboeking. Van bank naar bank: Equens. Internationale betalingen: Swift. Uiteindelijk is dat niet efficiënt. En bij ander soort transacties zijn vaak nog veel meer tussenpartijen nodig. Blockchain werkt zonder enige tussenpartij’.
Rollen en verantwoordelijkheden
Wat is nu de taak van de bedrijfsjurist? Die moet begrijpen hoe de rollen en verantwoordelijkheden komen te liggen, en of dat is zoals men dat wil. Pas dan kan de jurist omgaan met de producten die op blockchain worden gebouwd: smart contracts en tokens, en de registratie daarvan. Want die vertrouwde tussenpersonen zijn er niet voor niets. Rikken: ‘Blockchain werkt snel en goedkoop, maar er zijn transacties die je misschien liever op de traditionele manier wilt doen. Een voorbeeld: je werkt in de internationale handel met letters of credit, LC’s. Daar heb je banken voor nodig. Die bank kun je aanspreken als het mis gaat. De bank gaat er alles aan doen om het goed te regelen, en daar betaal je voor. Een andere mogelijkheid: je regelt het voor een paar dollar via een smart contract in de blockchain. Partijen geven elkaar over en weer dezelfde garanties, maar er is geen tussenpersoon. Gaat het onverhoopt fout, dan kunnen partijen alleen elkaar aanspreken. Want de afspraken en de waarde staan op de blockchain. Die is van niemand en van iedereen, zou je kunnen zeggen. Het is geen entiteit die je kunt aanspreken.’
Is een onderwerp onderhevig aan bv sanctiewetgeving, dan is dat een reden om er een derde partij bij in te schakelen die bepaalde checks uitvoert, zegt Rikken.
Gedemocratiseerd
De derde toepassing van blockchain: DAOs, decentralized autonomous organisations. ‘Dat zijn operationele uitvoeringsorganisaties’, legt Rikken uit. ‘Systemen die, zonder dat daar mensen voor nodig zijn, de besluitvorming en de overdracht van waarde volledig kunnen faciliteren. Zo’n organisatie creëer je door een serie smart contracts. De deelnemers binnen een DAO kunnen stemmen volgens regels die tevoren zijn opgesteld. Wat traditioneel door banken, financiële afdelingen en juristen wordt gedaan, kan allemaal via een DAO. Het is niet moeilijk er een op te zetten, dat doe je in een paar minuten – ik demonstreerde dat tijdens een workshop op het lustrumcongres in november jl. In de decentralized finance-wereld is nu bijna alles georganiseerd via DAOs. Ik noem het trouwens liever gedemocratiseerd dan gedecentraliseerd, want in feite is het een democratiseringsproces. Traditionele organisaties zijn er nu ook naar aan het kijken. Als een hele generatie naar deze nieuwe manier van financieren toe gaat, dan zullen deze er ook wat mee moeten.’
Hybride
Rikken gelooft dat de geest uit de fles is. Dat we in een hybride wereld komen waarin je de keuze hebt. Organiseer je de zaak traditioneel en duurder maar met meer garanties? Of doe je dat op de nieuwe manier, met DAOs, zonder mensen in de uitvoering, efficiënt en goedkoop? ‘Kijk naar de travelwereld’, zegt Rikken. ‘Daar werd 25 jaar geleden gezegd: dit gaat niet veranderen. Nu heb je de keus: je kunt alles laten verzorgen, of alles zelf regelen en met een low-cost maatschappij reizen. Weinig service, maar goedkoop. Nu krijg je die keuze ook bij vertrouwensfuncties, bij notary functions, wat iets anders is dan notariële functies.’
De bedrijfsjurist moet zich afvragen: waar ben ik nodig en waar ben ik niet meer nodig, als we kunnen automatiseren? En natuurlijk moet de bedrijfsjurist altijd oog houden voor de governance-vraagstukken, die vernieuwingen met zich meebrengen, adviseert Rikken.
