100 jaar NJ: publicatie maakte rechtspraak tot rechtsbron

Delen:

100-jaarDe Nederlandse Jurisprudentie, steevast afgekort tot NJ, bestaat honderd jaar. Afgelopen donderdagmiddag vond een select gezelschap van raadsheren, rechtshistorici en annotatoren zijn weg richting het Vredespaleis om het eeuwfeest van het ‘groene blaadje’ te vieren. Ook minister Opstelten van Veiligheid en Justitie was bij de viering aanwezig.

Een risicovolle onderneming

Jan Watse Fokkens, procureur-generaal bij de Hoge Raad en hoofdredacteur van de NJ, nam de aanwezigen mee naar begin januari 1913, de periode dat de eerste ‘proefeditie’ van de NJ werd uitgegeven. Het uitbrengen van het nieuwe juridische tijdschrift gebeurde op initiatief van rechter Bernardus Taverne en leek een risicovolle onderneming omdat het tijdschrift het Weekblad van het Recht al sinds jaar en dag monopolist was. Door een kleiner tijdschrift uit te brengen (Het Weekblad van het Recht had het formaat van een oude krant) en zich alleen te gaan richten op de publicatie van jurisprudentie hoopte Taverne dat de NJ zou kunnen uitgroeien tot de nieuwe grote speler. Dit lukte: mede door het beroemde kaartensysteem, wist de NJ een decennia durend monopolie te vestigen op de publicatie van de hoogste rechtspraak. Fokkens: “Het kaartensysteem werd zo handig bevonden dat de arresten zelf niet meer gelezen werden.” Ook de annotaties hebben een enorme bijdrage geleverd aan het succes van de NJ. Het was Taverne zelf die in 1921 de eerste noot schreef, onder het bekende Elektriciteitsarrest. Dat hij lid was van de Hoge Raad stond daaraan niet in de weg. Al kreeg Taverne in zijn rol als annotator volgens Fokkens “nog wel eens het verwijt dat hij aldus prees, wat hij zelf wees.”

Bijdrage aan de rechtstaat

Naar aanleiding van het jubileum schreven Willem Zwalve en Corjo Jansen, beiden hoogleraar rechtsgeschiedenis, het boek Publiciteit van Jurisprudentie. Volgens Zwalve was er op het vaste land van Europa lange tijd geen behoefte aan publicaties van rechtspraak. Binnen het Romeinse recht gold namelijk de regel dat op basis van de wet recht diende te worden gesproken en niet op basis van precedenten. De invoering van het Geheim van de Raadkamer in 1331 door Paus Johannes XXII hield dat uitgangspunt in stand. De middeleeuwse jurist legde het geheim van de Raadkamer namelijk ruim uit. Zwalve: “Men raakte er van overtuigd dat het bekend maken van de motieven niet alleen onverstandig was, maar ook niet mocht.” Daar kwam pas in Nederland verandering in toen de motivering van vonnissen verplicht werd gesteld bij de invoering van de Grondwet in 1815. Maar volgens Zwalve en Jansen hebben uiteindelijk de publicaties van jurisprudentie er voor gezorgd dat de rechtspraak is uitgegroeid tot een zelfstandige rechtsbron. Jansen: “Het is niet de overheid, maar een commerciële partij geweest die voor deze ontwikkeling heeft gezorgd.” Geert Corstens, president van de Hoge Raad, die het eerste exemplaar van het boek kreeg aangeboden, sloot zich bij de rechtshistorici aan. “De NJ heeft met haar publicaties een grote bijdrage geleverd aan de rechtstaat.”

Breuklijn

Minister Opstelten ontving het tweede exemplaar. Hij wenste slechts een korte reactie te geven omdat hij, naar eigen zeggen: “zijn plaats kende”. Maar hij leek er wel van overtuigd dat de NJ een goede toekomst tegemoet gaat. “Andere publicaties hebben het niveau van de NJ namelijk nog lang niet.” De auteurs van het jubileumboek zien de toekomst van het ‘groene blaadje’ iets minder rooskleurig in. Zwalve: “De NJ staat op een breuklijn in haar geschiedenis door de toenemende concurrentie van de digitale publicatie van rechtspraak en gespecialiseerde rechtspraakuitgaven.” Het jubileum leek echter niet het moment om uitgebreid bij die problematiek stil te staan.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven