Er ontstaat een steeds breder verzet tegen de aanhoudende stroom aan bezuinigingsvoorstellen die het kabinet de laatste weken naar buiten heeft gebracht. Daarbij gaat het onder meer om het kostendekkend maken van de griffierechten, ingrepen in de gesubsidieerde rechtshulp en halvering van de vergoeding voor advocaten bij politieverhoren. Betrokkenen spreken over paniekvoetbal en noemen de plannen onacceptabel, onverantwoord en zelfs verbijsterend.
Volgens de kabinetsplannen dient de rechtspraak per 2013 volledig bekostigd te worden door degenen die daarvan gebruikmaken. In het regeerakkoord wordt een bezuiniging van 240 miljoen op de Rechtspraak ingeboekt. Volgens de Nederlandse Vereniging van Rechtspraak (NVvR), de vakbond voor rechters en officieren, zal dit zeer grote negatieve gevolgen hebben voor burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en voor het functioneren van de samenleving als geheel.
Ook de Raad voor de rechtspraak acht de voorgenomen wijziging van het griffierechtenstelsel hoogst onwenselijk. In haar standpunt stelt de Raad dat bij zo’n omvangrijke ingreep het risico zeer groot is dat het fundamentele recht van elke burger op toegang tot de rechter ‘op ontoelaatbare wijze in het gedrang komt’. De Advocatenorde verzet zich eveneens tegen de plannen. In een brief aan minister Opstelten concludeert de Orde: “Er bestaan geen argumenten op grond waarvan het gerechtvaardigd is het griffierecht kostendekkend te maken. Integendeel, er zijn alleen argumenten tegen de kabinetsplannen te vinden”.
De Nationale Ombudsman maakt zich ook ernstige zorgen over de effecten van het kostendekkende griffierecht (in bestuursrechtelijke geschillen). “Hoge griffierechten scheppen als vanzelf het risico dat de andere partij (de overheid) een houding aanneemt van ‘see you in court’. (…) Mensen zullen te vaak zonder afweging ervoor kiezen om de zaak niet door te zetten tot de rechter, terwijl dat wel gerechtvaardigd was. Dit geeft overheidsorganisaties een onevenredig voordeel, waardoor het beoogde evenwicht in het proces in het nadeel van burgers verder verstoord wordt. (…) Verkeerd gedrag door de overheid wordt met het hoge griffierecht beloond”, aldus Alex Brenninkmeijer in een brief aan de vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie.
Paniekvoetbal
Het verlagen van de reguliere vergoeding voor sociale advocaten en het verhogen van de eigen bijdrage voor gefinancierde rechtshulp met 66% is volgens de hoogleraar ook gevaarlijk. “Het zijn de meest grove instrumenten die je maar kan bedenken. Op dit moment valt er alleen op basis van toevoegingen al niet meer te leven. Veel kantoren drijven op een mix van betalende en toegevoegde klanten. Als je daar met een economische bril naar kijkt, betekent het dus eigenlijk dat de betalers meebetalen aan het feit dat de overheid onvoldoende over heeft voor de gefinancierde rechtshulp. Als de vergoeding nog lager wordt, zal het aantal sociale advocaten enorm afnemen. De bezuinigingen koersen allemaal af op hetzelfde effect: een zeer grote groep kan straks geen rechtshulp meer krijgen.”
Westerveld doelt daarmee ook op het voornemen van staatssecretaris Fred Teeven de piketvergoedingen te halveren. Als door ‘Salduz’ de vraag naar advocaten voor een politieverhoor toeneemt, moet de prijs omlaag. In Nieuwsuur lichtte Teeven toe: ‘Het moet uit de lengte of uit de breedte komen’. Westerveld zegt hierover: “Dat is een ontzettend kille reactie. Van een bewindsman verwacht ik echt een ander antwoord met enige compassie. Ik heb me hier erg over opgewonden.”
Staking
De piketvergoedingen worden niet gehalveerd, maar gesplitst: de ene helft van de vergoeding van 1,5 punt (168 euro) voor het halfuur dat de advocaat vóór het politieverhoor spreekt met de verdachte en de andere helft voor de rechtsbijstand als de verdachte na het verhoor in verzekering wordt gesteld. Dat antwoordt Teeven op Kamervragen naar aanleiding van de uitzending van Nieuwsuur. Maar als een advocaat speciaal voor de inverzekeringstelling opnieuw naar zijn cliënt moet, is de vergoeding feitelijk wel degelijk een halvering.
Dode letter
Ook de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) gaat zich verzetten tegen de bezuinigingen.
Vorige week uitten de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, de Nederlandse Orde van Advocaten, de Raad voor de rechtspraak, de Nationale Ombudsman en de Raad voor de rechtsbijstand tijdens een gesprek met de Tweede Kamercommissie Veiligheid en Justitie hun zorgen over de voorgenomen plannen omtrent de griffierechten. Deze bijeenkomst werd georganiseerd op aandringen van de NVvR.