De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) is er mordicus op tegen dat de media vanaf 1 maart de stem van de verdachte mogen uitzenden. Volgens de nieuwe Persrichtlijn van de Raad voor de rechtspraak mogen televisie- en radiojournalisten het gehele verhoor van verdachten tijdens rechtszaken opnemen en uitzenden, inclusief de stem van de verdachte. De NVSA was niet bij de totstandkoming van de richtlijn betrokken en eist dat de regel over het uitzenden van de stem van verdachten wordt teruggedraaid.
Voorzitter Bart Nooitgedagt van de NVSA zegt dat de verruiming schadelijk kan zijn voor de waarheidsvinding en een polarisatie kan ontketenen tussen rechters en advocaten. “We gaan hierover een brief aan de Raad voor de Rechtspraak schrijven”, zegt Nooitgedagt. “We moeten de huidige situatie handhaven: in beginsel niet, tenzij alle partijen met opname en uitzending instemmen.”
Hij noemt het vreemd dat de advocatuur niet betrokken is bij het opstellen van de nieuwe richtlijn. De begeleidingscommissie voor het evaluatieonderzoek van de Persrichtlijn 2008 bestond uit vertegenwoordigers van de rechtspraak en de media.
De strafrechtbalie meent dat het in beeld brengen van vrijwel de gehele rechtszaak een bedreiging kan zijn voor de waarheidsvinding. “Het risico bestaat dat verdachten minder vrijuit spreken en zich eerder op hun zwijgrecht beroepen als ze weten dat hun stemgeluid wordt uitgezonden”, voorspelt Nooitgedagt. “Verdachten zullen daarvoor terugschrikken in de wetenschap dat hun verhaal de ether in wordt geslingerd en vervolgens tot het einde der tijden op internet is terug te vinden.”
Ook vanuit het privacybelang van de verdachte is het ongewenst om diens stem uit te zenden, vindt Nooitgedagt. Hij voorziet een risico op polarisatie tussen de rechter en de verdediging. “Een besluit om uitzending toe te staan kan tot gevolg hebben dat de verdachte zich gaat beroepen op zijn zwijgrecht. De verdediging kan dan een wrakingsverzoek indienen, omdat de rechter de openbaarheid laat prevaleren boven de waarheidsvinding”, meent de strafpleiter. “Het is contraproductief om daarover op de zitting in discussie te gaan. Daarom moet die regel van tafel.”
Koudwatervrees
In een reactie zegt persrechter Dirk Vergunst dat er nog gesprekken komen met alle betrokkenen, dus ook met de advocatuur. “Dan gaan we uitleggen wat we hebben gedaan en waarom”, licht Vergunst toe. De Raad voor de rechtspraak wilde de richtlijn aanvankelijk op 1 maart bekend maken. Dan was er voldoende tijd geweest om de advocaten te raadplegen. Toen de GPD vorig jaar het nieuws over de nieuwe richtlijn bracht, kon de Raad voor de rechtspraak de informatie niet meer voor zich houden. “Een ongelukkige samenloop van omstandigheden”, meent Vergunst, die woordvoerder is van de Nederlandse persrechters. Vergunst heeft begrip voor de irritatie van de advocaten, maar de nieuwe regels worden per 1 maart wel van kracht. Binnen een jaar komt er een evaluatie.
“De burger krijgt straks een beter beeld van de werkwijze van de rechter”, zegt Vergunst in een toelichting op de richtlijn. “De televisie mag nu de professionele procespartijen al in beeld brengen. Maar het eigenlijke werk van de rechter is zijn interactie met de verdachte of andere procespartijen, en dat krijgen we buiten de rechtszaal niet te zien. Vanaf 1 maart 2013 kan dat wel worden getoond.”
Vergunst noemt de angst dat verdachten vaker zullen zwijgen ‘koudwatervrees’. “Ook nu kan een verdachte al letterlijk worden geciteerd in de media. Het opnemen van de stem is uiteraard indringender, maar de rechter kan bepalen dat die stem uitsluitend vervormd mag worden uitgezonden”. En of het besluit van een rechter om camera’s toe te laten een wrakingsgrond is? “Als ik in de wrakingskamer zat, zou ik zeggen: niet de rechter, maar de openbaarheid van rechtspraak maakt inbreuk op de privacy.”
(Peter Louwerse)
Lees het achtergrondartikel over de nieuwe Persrichtlijn in het maartnummer van Mr.
