Advocaat en CPO-docent Maartje van der Beek bespreekt deze problematiek in een webinar over de zakelijke bankrekening.
“De verschillende richtlijnen en beleidsregels, die mede inkleuring geven aan het wettelijk verplichte cliëntenonderzoek, maken het verwarrend: waaraan moet de bank voldoen?” En zij ziet oplossingsrichtingen: “Ga met elkaar in gesprek en maak afspraken over maatregelen.”
Hoe komt het dat banken steeds vaker een zakelijke rekening weigeren of opzeggen?
“Banken zijn bang dat ze niet aan de regelgeving voldoen en daarvoor hoge boetes krijgen zoals dat eerder is gebeurd bij de ING. Ook zijn banken huiverig voor reputatieschade. Ze willen niet worden geassocieerd met wat maatschappelijk gevoelig is of onbetamelijk wordt geacht. Ze spelen daarom op safe. Liever geen klantrelatie met bijvoorbeeld coffeeshops of bedrijven in de seksbranche.
Banken mijden risico’s en dat heeft vergaande consequenties. Neem bijvoorbeeld de casus van de bloemenhandelaar die zakendoet met Rusland. De bank heeft een rapport uitgebracht waaruit blijkt dat niet alle transacties van het bedrijf zijn te herleiden en zegt om die reden de zakelijke rekening op. Dat raakt de complete bedrijfsvoering van de bloemenhandelaar, want zonder rekening kan zij geen zakendoen.
Anders dan voor consumenten bestaat er voor bedrijven geen wettelijk recht op een bankrekening. Het zou mooi zijn als een dergelijk recht opgenomen wordt in de Wet op het financieel toezicht (Wft). Ook voor consumenten geldt immers dat zij niet in strijd mogen handelen met antiwitwasregels en dat in die situaties een bank de rekening kan weigeren of opzeggen. Wat dat betreft is er geen verschil.”
Welke mogelijkheden heeft een bedrijf als een bank een rekening weigert of opzegt?
“Veel bedrijven gaan procederen. Neem het voorbeeld van de bloemenhandelaar. Die kon zich niet vinden in de conclusie van de bank dat niet alle transacties waren te herleiden en startte een procedure. Hoe kan zij immers ondernemen zonder rekening? Uit de rechtspraak blijkt dat rechters bij de beoordeling van de vraag of de zakelijke bankrekening terecht is geweigerd of opgezegd, aan dat aspect veel waarde hechten. Het enkele feit dat het gaat om een bepaalde branche is onvoldoende om een rekening te weigeren. Het moet gaan om specifieke integriteitsrisico’s bij de desbetreffende klant.
Ik zie overigens ook andere mogelijkheden dan een procedure. Ga met elkaar in gesprek over bijvoorbeeld transacties die de bank als risicovol aanmerkt en maak afspraken over het verkleinen van risico’s. Om terug te komen op de zaak van de bloemenhandelaar: al voor de procedure had zij in reactie op het onderzoek van de bank gedetailleerde verklaringen gegeven over de transacties, maar toch kwam het aan op een rechtszaak. Gaat het om veel betalingen in contanten? Spreek dan bijvoorbeeld af dat de onderneming de klanten voortaan zoveel mogelijk met pin laat betalen. Met dergelijke afspraken zou de bank aan de wettelijke verplichtingen kunnen voldoen, zeker als de bank direct met de onderneming kan spreken over transacties waar de bank vraagtekens bij zet.”
Passen de banken de regelgeving dan te strikt toe?
“Banken hebben uitgebreide procedures opgesteld om aan de regelgeving te voldoen. De veelheid aan regelgeving en leidraden op zowel nationaal als Europees niveau kunnen het verwarrend maken. De Nederlandsche Bank heeft bijvoorbeeld een antiwitwasleidraad, maar het Rijk ook. Het is de vraag wat de juridische status daarvan is. En dan zijn er ook nog Europese instanties met richtlijnen. Wat dat betreft zou het voor de praktijk beter zijn als er één document komt met een duidelijke richtlijn voor de banken hoe zij de wettelijke antiwitwasverplichtingen moeten toepassen. Overigens hebben banken vaak zelf ook nog een exitbeleid waarin staat onder welke omstandigheden ze afscheid nemen van een klant. Dat beleid is vaak niet eens bekend bij de klant. In een eventuele procedure zou ik daar dus zeker om vragen, al is het de vraag of de bank dat wil verstrekken.
Wat de toepassing van de regelgeving door de banken betreft: het achterliggende idee van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) is dat ze onder meer een inschatting maken met wat voor een soort klant ze te maken hebben. Dat is onderdeel van het cliëntonderzoek ter vaststelling en verificatie van de identiteit en uiteindelijk belanghebbende alsmede de herkomst van het vermogen. Afhankelijk van de uitkomsten daarvan gaat het om een laag, normaal of een hoog risico en moeten banken passende maatregelen treffen. Nu lijkt het vaak dat bijna alle klanten worden behandeld alsof ze een hoog risico meebrengen. Banken overvragen hun klanten en dat is niet de bedoeling van de wetgeving. Om dat te voorkomen moeten banken zorgen dat ze hun interne systemen op orde hebben. De ING heeft destijds een zeer hoge boete gekregen, onder andere omdat ze regelmatig onjuiste of helemaal geen risicoclassificaties toekende aan een deel van haar cliënten, met alle gevolgen van dien.”
Meer weten? Maartje van der Beek gaat in het webinar ‘Het recht op een zakelijke bankrekening’ uitgebreid in op de poortwachtersfunctie van banken en hoe de rechter het opzeggen of weigeren van een rekening beoordeelt. Bekijk nu het webinar
Maartje van der Beek is advocaat bij BAIS Legal. Dit interview verscheen eerder op verderdenken.nl.
