Partnerbijdrage van

“Bij klimaat & recht gaat het om het spanningsveld tussen ‘what is legal’ en ‘what is right'”

Het CPO biedt een breed programma aan op het gebied van klimaat & recht. Waarom is dit thema zo belangrijk voor juristen en welke rol kunnen zij spelen in het bestrijden van de klimaatcrisis? Opleidingsmanager Ricky van Oers vertelt waarom de jurist bij uitstek de professional is die het verschil kan maken.

Delen:

Waarom is het CPO gestart met het thema klimaat & recht?

“Het CPO sluit met zijn onderwijsaanbod aan op actuele thema’s. Het is onze missie om met praktijkgericht onderwijs bij te dragen aan de kwaliteit van de rechtspraktijk. De klimaatcrisis is een thema waarmee iedereen te maken heeft en een grote impact heeft op onze maatschappij. Het is inmiddels klip en klaar dat ook juristen een rol spelen in het bestrijden van deze crisis. Het is daarom vanzelfsprekend dat het CPO klimaat & recht als centraal thema in zijn programma heeft opgenomen. Door het onderwerp te agenderen, onderstrepen we het belang van het thema.

Dat juristen een belangrijke rol kunnen spelen in het bestrijden van de klimaatcrisis blijkt onder meer uit het toenemend aantal rechtszaken dat momenteel in verschillende landen aanhangig is gemaakt, en de uitspraken die zijn gedaan. De uitspraken in Nederland in de Urgenda-zaak en meer recentelijk in de zaak tegen Shell hebben internationale aandacht getrokken. Dergelijke zaken laten zien dat je met juridische creativiteit via het recht echt verandering teweeg kunt brengen.”

Wat heb je persoonlijk met het thema klimaat & recht?

“Al van kinds af aan ben ik bezig met dit thema. Ik maak me echt zorgen om het klimaat. En hoe meer ik lees over de klimaatcrisis, hoe meer ik doordrongen raak van de urgentie van dit onderwerp. Alleen samen kunnen we het tij keren. Het is goed om te merken dat het CPO het thema ‘klimaat & recht’ hoog op de agenda plaatst. Niet alleen leveren we zo een bijdrage aan het bestrijden van de klimaatcrisis, maar we verbeteren ook de rechtspraktijk door het verzorgen van onderwijs over dit thema. Het mes snijdt daarmee aan twee kanten.”

Opkomen tegen de klimaatcrisis wordt soms als activistisch gezien. Levert dat een spanningsveld op voor de rol van een jurist in een organisatie?

“Als je een goed jurist wilt zijn, moet je je bekwamen op het gebied van klimaat & recht, daar is niks activistisch aan. Dat geldt voor advocaten die milieuorganisaties bijstaan, maar ook voor degenen die ‘de tegenpartij’ adviseren, en voor bedrijfsjuristen. Het hoort niet alleen bij de rol van jurist om te wijzen op de mogelijke gevolgen van het handelen van een organisatie op het klimaat, maar ook om te waarschuwen voor bijvoorbeeld aansprakelijkheid. Je moet als jurist die luis in de pels zijn, dat is jouw taak.

Er zijn momenteel veel ontwikkelingen rondom klimaat & recht. Het CPO wil de juristen faciliteren om de kennis op te doen om hun rol in de juridische praktijk optimaal te kunnen vervullen, ook op dit thema.”

Op welke wijze besteedt het CPO aandacht aan het thema klimaat & recht?

“We zetten hiertoe het hele scala aan onderwijsvormen in. Aan het thema zal dus niet alleen aandacht worden besteed via symposia en cursussen, maar ook online via kennisclips en webinars. Zo organiseren we op 25 juni 2021 het symposium Klimaat & recht: de klimaatbewuste jurist met gerenommeerde sprekers. Eerder organiseerden we al congressen rond de thema’s ‘energie & recht’ en ‘de verduurzaming van commercieel vastgoed’.

De inhoudelijke input bij het vaststellen van ons programma-aanbod krijgen we van een programmacommissie die we hebben samengesteld. Deze commissie bestaat uit experts van divers pluimage, met name juristen. Deze experts zijn afkomstig uit de advocatuur, het bedrijfsleven, de wetenschap en ngo’s. Iedere expert benadert het thema vanuit zijn of haar eigen expertise. Zo is prof. dr. Frits-Joost Beekhoven van den Boezem, general counsel en divisiedirecteur Juridische zaken van De Nederlandsche Bank, lid van de commissie. Hij bekijkt het thema vanuit financieel-rechtelijk perspectief.

Ook zijn advocaten betrokken die natuur- en milieubeschermingsorganisaties bijstaan, of juist de andere kant vertegenwoordigen. Prof. dr. Heleen de Coninck (Technische Universiteit Eindhoven en Radboud Universiteit) is als klimaatwetenschapper de enige niet-jurist die onderdeel uitmaakt van de programmacommissie. Zij heeft meegeschreven aan het IPCC ‘anderhalve graad’-rapport. Haar input helpt juristen bij het beantwoorden van juridische vragen over bijvoorbeeld causaal verband tussen opwarming van de aarde en het (niet) sluiten van kolencentrales. Aan de hand van de input van de leden van de programmacommissie stellen wij een actueel en gevarieerd programma op het gebied van klimaat & recht samen.”

Hoe zie jij de rol van juristen bij vraagstukken rondom klimaat & recht?

“We roepen juristen op om proactief en creatief te zijn. Zorg ervoor dat je bij het begin van het proces betrokken bent, zodat je ervoor kunt zorgen dat anderen rekening kunnen houden met de juridische kaders. Door eerder bij het proces te worden betrokken en door creatief te zijn, kun je als jurist de rol van facilitator pakken zodat duurzaamheidsinitiatieven mogelijk worden gemaakt. Op die manier kun je voorkomen dat je als jurist wordt gezien als de eeuwige spelbreker die aan het einde van de rit moet wijzen op juridische obstakels.

Een jurist kan de partijen die hij of zij adviseert ook wijzen op het spanningsveld tussen wat juridisch mag en wat vanuit een meer ethisch perspectief de juiste keuze is. Stel, een bedrijf mag schadelijk afvalwater lozen omdat er geen regelgeving is die dat verbiedt. Door het zorgvuldige proces waarmee regelgeving tot stand komt, loopt die immers regelmatig achter bij de realiteit. Er zou in dit geval bij lozing geen sprake zijn van een overtreding van een juridische regel, maar je kunt je als bedrijf wel afvragen of je dat water dus maar moet lozen. Dit is het spanningsveld tussen what is legal en what is right. Een goede jurist maakt dit bespreekbaar binnen het bedrijf, of in het advies aan de cliënt. Daarvoor moet de jurist wel over de juiste juridische kennis en vaardigheden beschikken. Ook ethiek speelt dus een belangrijke rol in deze kwesties.”

Bij de cursussen van het CPO staat ‘verder denken – scherper zijn’ centraal. Hoe komt dat terug in het thema klimaat & recht?

“Het is bij uitstek een thema waar het om juridische creativiteit gaat, om buiten de gebaande paden te gaan. Een mooi voorbeeld daarvan is de Urgenda-zaak. In die zaak ging het in eerste instantie over de vraag of je de privaatrechtelijke doctrine van ‘onrechtmatige gevaarzetting’ uit het Kelderluik-arrest van 1965 kon gebruiken tegen een staat als dat gevaarlijke gedrag in feite gebrekkig klimaatbeleid is. Volgens de rechtbank was dit mogelijk. Uiteindelijk baseerde het hof zich in hoger beroep bij de veroordeling van de staat op mensenrechten zoals vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, wat in een proces tegen de staat veel minder controversieel is. Maar het gebruik van het Kelderluik-arrest getuigt wel van een sterk staaltje juridische creativiteit. Dat de advocaten van Milieudefensie er via de rechter in zijn geslaagd om Shell te dwingen zich te houden aan het klimaatakkoord is een ander voorbeeld.

Om tot die creativiteit te komen heb je de juiste juridische bagage nodig, zowel inhoudelijk als qua vaardigheden en op het gebied van ethiek. Het CPO levert hieraan een bijdrage via zijn onderwijs en door juristen met elkaar in contact te brengen. Het belang van kennis delen en elkaar inspireren is moeilijk te onderschatten. Tijdens ons congres in 2019 over energie & recht riep Stephen Pacala, hoogleraar Ecologie en evolutionaire biologie aan Princeton University, alle aanwezigen op om voortaan 20% van hun tijd te besteden aan het bestrijden van de klimaatcrisis. Na afloop hebben verschillende praktijkjuristen ons laten weten dat ze aan Pacala’s oproep gehoor hadden gegeven. Het is fantastisch om te merken dat je vanuit je eigen expertise, in ons geval het aanbieden van praktijkgericht onderwijs aan juristen, een bijdrage kunt leveren aan de oplossing van zo’n urgent probleem. Ons motto ‘verder denken – scherper zijn’ leidt met andere woorden ook tot groener zijn. En daar ben ik heel trots op.”

Ga voor meer informatie over ‘klimaat & recht’ naar cpo.nl/klimaat.

 

Delen:

Scroll naar boven